Διεθνή

Φινλανδία και Εσθονία: πρωταγωνίστριες στον θεσμό της νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών

Οι πολίτες της Φινλανδίας και της Εσθονίας, με το ενδιαφέρον και την συμμετοχή που έχουν επιδείξει, κατέστησαν την νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών θεσμό που διαδραματίζει κεντρικό και επωφελή ρόλο στην παραγωγή της πολιτικής.

Χρήστος Λυντέρης

Published

2024-05-21

Χρήστος Λυντέρης, δικηγόρος , διδάκτωρ νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η Φινλανδία και η Εσθονία καθιέρωσαν σχετικά πρόσφατα σε σχέση με άλλα κράτη τον θεσμό της νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών. Ωστόσο, εξελίσσονται σε πρωταγωνίστριες, τόσο ως προς το ενδιαφέρον ων πολιτών τους, όσο και ως προς την εφαρμογή του.

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

Στην Φινλανδία ο θεσμός εισήχθη με την συνταγματική αναθεώρηση του 2012. Προβλέπεται δικαίωμα των πολιτών να καταθέτουν στην Βουλή , είτε πλήρη και ολοκληρωμένη πρόταση νόμου έτοιμη προς ψήφιση, είτε πρόταση έναρξης κατάρτισης σχεδίου νόμου. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται η συλλογή 50.000 υπογραφών εντός προθεσμίας 6 μηνών. Σημειωτέον ότι οι υπογραφές μπορούν να συγκεντρωθούν και ψηφιακά, σε ειδική πλατφόρμα που έχει συστήσει για τον σκοπό αυτόν το υπουργείο δικαιοσύνης. Μετά την πιστοποίηση ότι συγκεντρώθηκαν οι απαιτούμενες υπογραφές από ειδική υπηρεσία, η νομοθετική πρωτοβουλία προωθείται στο κοινοβούλιο που είναι υποχρεωμένο να εξετάσει την πρόταση.

Η εισαγωγή του θεσμού της νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών στην Φινλανδία προκάλεσε το ενδιαφέρον και την ενεργή συμμετοχή της μεγάλης πλειονότητας των πολιτών. Αναφέρεται ότι από το 2012 μέχρι το 2023 αναλήφθηκαν 1.511 πρωτοβουλίες, εκ των οποίων 73 έλαβαν τον ελάχιστο αριθμό υπογραφών και 7 εγκρίθηκαν από το κοινοβούλιο. Οι επιτυχημένες νομοθετικές πρωτοβουλίες είχαν ως αντικείμενο την αποτροπή ιδιωτικοποίησης του νερού, την δωρεάν εκπαίδευση στον τομέα της ψυχοθεραπείας, την απαγόρευση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γενετικών οργάνων, το κυνήγι του λύκου, τις αμβλώσεις, τον γάμο των ομοφύλων ζευγαριών και την μητρότητα.

Περισσότερο από το 60% των Φιλανδών έχουν υπογράψει τουλάχιστον μία πρωτοβουλία, ενώ το 31% έχουν υπογράψει τουλάχιστον τρεις. Ποσοστό 19% έχει στηρίξει καμπάνιες συλλογής υπογραφών και 70% θεωρεί ότι ο θεσμός βελτίωσε την δημοκρατία. Πιο ενεργοί εμφανίζονται οι νέοι ηλικίας 25-34 ετών, οι οποίοι φέρονται να συμμετέχουν με ποσοστό 87%. Νομοθετική πρωτοβουλία προβλέπεται και σε τοπικό επίπεδο.

ΕΣΘΟΝΙΑ

Στην Εσθονία ο θεσμός καθιερώθηκε το 2016 και αποτέλεσε πρόταση κληρωτής συνέλευσης πολιτών (Citizens Assembly) για την ενίσχυση της διαφάνειας και της δημοκρατικής συμμετοχής.

Η εσθονική εκδοχή της πρωτοβουλίας πολιτών εμφανίζεται πολύ ευέλικτη. Δύναται να αποτελεί, είτε πρόταση για αλλαγή της νομοθεσίας (χωρίς όμως να έχει απαραιτήτως την τυπική μορφή πλήρους πρότασης νόμου), είτε πρόταση για βελτίωση της κοινωνικής ζωής και κατατίθεται στο κοινοβούλιο εφόσον συγκεντρωθούν μόλις 1.000 υπογραφές, με δυνατότητα ψηφιακής συγκέντρωσης, χωρίς να υπάρχει καταληκτική προθεσμία για την συλλογή τους. Κάθε πρωτοβουλία είναι εκ του νόμου ανοικτή σε δυνατότητα συνδιαμόρφωσης από τους πολίτες που θα την υπογράψουν. Μετά την συγκέντρωση των απαιτούμενων υπογραφών η πρωτοβουλία υποβάλλεται στο κοινοβούλιο, όπου η αρμόδια επιτροπή υποχρεούται να την εξετάσει εντός 3 μηνών. Κατά την εξέταση της πρωτοβουλίας η επιτροπή δύναται (1) να εισάγει σχέδιο νόμου, (2) να προκαλέσει δημόσια συζήτηση, (3) να παραπέμψει την πρόταση στον αρμόδιο φορέα, (4) να παραπέμψει το θέμα στην κυβέρνηση, (5) να απορρίψει την πρόταση, ή (6) να επιλύσει το θέμα με άλλο τρόπο.

Από το 2016 μέχρι το 2023 είχαν αναληφθεί 334 πρωτοβουλίες, εκ των οποίων οι 150 έλαβαν τις απαιτούμενες υπογραφές και κατατέθηκαν στο κοινοβούλιο. Έχουν συγκεντρωθεί άνω των 500.000 υπογραφών που αντιστοιχούν ποσοστό μεγαλύτερο από το 1/3 του πληθυσμού της χώρας, ενώ πιο ενεργοί εμφανίζονται οι νέοι 25-34 ετών. Μετά την παραπομπή τους στο κοινοβούλιο, ποσοστό 30% των πρωτοβουλιών επιλύεται με άλλο τρόπο, ποσοστό 30% παραπέμπεται στην κυβέρνηση και άλλο 10% προωθείται για δράση στο αρμόδιο φορέα. Οι επιτυχημένες πρωτοβουλίες αφορούν κυρίως περιβαλλοντικά ζητήματα. Αξίζει όμως να σημειωθεί και η επιτυχημένη πρωτοβουλία «Students Stay in Estonia» που πέτυχε να εξαιρεθούν Ρώσοι φοιτητές των Πανεπιστημίων από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας παραμένοντας στην χώρα. Δυνατότητα Πρωτοβουλίας πολιτών προβλέπεται και σε τοπικό επίπεδο και, από το 2016 έως το 2023, είχαν αποσταλεί 60 επιτυχημένες πρωτοβουλίες σε τοπικούς δήμους.

Το ευέλικτο μοντέλο της Εσθονίας φαίνεται ότι προκάλεσε το ενδιαφέρον της Φινλανδίας, καθώς πρόσφατη μελέτη προτείνει τροποποιήσεις του θεσμού προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να καταστεί πιο φιλικός και χρηστικός.

Οι πολίτες της Φινλανδίας, με πληθυσμό περίπου 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων και της Εσθονίας, με πληθυσμό 1,3 εκατομμυρίων κατοίκων, με το ενδιαφέρον και την συμμετοχή που έχουν επιδείξει και στις δύο χώρες, κατέστησαν την νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών θεσμό που διαδραματίζει κεντρικό και επωφελή ρόλο στην παραγωγή της πολιτικής.

ΠΗΓΕΣ :