Ελλάδα

Επιστολική ψήφος: παράθυρο για εκλογική νοθεία

Από τους 200 χιλιάδες Έλληνες που μπορούν να ψηφίσουν με επιστολική ψήφο στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, μόνο το 1/4 είναι κάτοικοι εξωτερικού.

Χρήστος Λυντέρης

Published

2024-05-12

Ο νόμος 5083/2024 δεν διασφαλίζει την ανόθευτη ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία.

Το άρ. 14 παρ.3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι «τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται για πέντε έτη με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία».

Επιπλέον, το άρθρο 52 του Ελληνικού Συντάγματος δεν αρκείται μόνο στην διακήρυξη ότι η «ελεύθερη και ανόθευτη λαϊκή θέληση ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας τελεί υπό την εγγύηση όλων των λειτουργιών της Πολιτείας», αλλά επιβάλλει στα όργανα του κράτους την πρόσθετη υποχρέωση να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να την διασφαλίζουν σε κάθε περίπτωση.

Παρά ταύτα, ο νόμος 5083/2024, ο οποίος καθιέρωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την δυνατότητα όλων ανεξαιρέτως, χωρίς καμία προϋπόθεση, να ψηφίζουν με επιστολική ψήφο, τόσο στις ευρωεκλογές όσο και σε περίπτωση δημοψηφίσματος, ουδόλως διασφαλίζει ότι η ψηφοφορία που θα διενεργηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο θα είναι πράγματι μυστική και ελεύθερη και συνεπώς δεν θα νοθευτεί η λαϊκή βούληση.

Μυστικότητα και ελευθερία της επιστολικής ψήφου

Σε αντίθεση με όποιους θα ψηφίσουν στα εκλογικά τμήματα ενώπιον των εφορευτικών επιτροπών που είναι αρμόδιες να διασφαλίζουν ότι ο πολίτης ψηφίζει μόνος πίσω από το παραβάν, η μυστικότητα και η ελευθερία της επιστολικής ψήφου δεν διασφαλίζεται με βάση τον ν.5083/2024 από κανένα όργανο και καμία αρχή. Ουδείς μπορεί να γνωρίζει εάν ο πολίτης ψήφισε μόνος του ή ενώπιον τρίτων και εάν κάποιοι, σε κομματικά ή άλλα γραφεία, τον εξανάγκασαν να ψηφίσει ενώπιον τους ασκώντας του πιέσεις, ή παρέχοντάς του ανταλλάγματα για την ψήφο του. Θα έλεγε κανείς μάλιστα ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί ακόμη και το γεγονός να μην ψηφίσει καν ο πολίτης αλλά κάποιος άλλος για λογαριασμό του! Η δε προβλεπόμενη στο άρ. 13 υπεύθυνη δήλωση του πολίτη ότι ψήφισε και μάλιστα μόνος του, δεν εγγυάται απολύτως τίποτε, αλλά απεναντίας, αφού καθιστά ποινικά υπεύθυνο τον δηλούντα, τον αποτρέπει να δηλώσει έστω και εκ των υστέρων κάθε παράβαση!

Σαν να μην έφθαναν τα παραπάνω ο ν.5083/2024 προβαίνει σε τρεις ακόμη ιδιαιτέρως προβληματικές ρυθμίσεις:

Στην παρ. 2 άρ.13 προβλέπεται, αντί σταυρού, η δυνατότητα επιλογής των υποψηφίων ή των συνδυασμών «κυκλώνοντας ή σημειώνοντας τον αριθμό που αντιστοιχεί στον υποψήφιο ή τους υποψηφίους», ενώ δεν αναφέρεται εάν ο εκλογέας θα ψηφίζει με στυλό, μολύβι, ή άλλο μέσο και ποιας απόχρωσης. Όλα αυτά καθιστούν ακόμη πιο πιθανή την δυνατότητα ψηφοφορίας με σημάδια που ανατρέπουν την μυστικότητα.
Στην παρ. 5 άρ. 13 ορίζεται ότι, σε περίπτωση αδυναμίας του εκλογέα, είναι δυνατή η παράδοση του φακέλου της επιστολικής ψήφου στο ταχυδρομείο και από τρίτο πρόσωπο μέσω εξουσιοδότησης, χωρίς όμως να προβλέπεται κάποια διαδικασία με βάση την οποία θα πιστοποιείται η αδυναμία παράδοσης του φακέλου. Ακολούθως, στην πράξη κάθε πολίτης θα μπορεί να εξουσιοδοτήσει άλλον να παραδώσει για λογαριασμό του την επιστολική ψήφο, αρκεί στην εξουσιοδότηση να αναφέρει ότι αδυνατεί να την παραδώσει ο ίδιος! Υπό αυτές τις συνθήκες θα είναι δυνατόν τρίτοι που επηρέασαν την ψήφο του εκλογέα, ή ψήφισαν για λογαριασμό του να αναλάβουν ακόμη και την παράδοση της επιστολικής ψήφου στο ταχυδρομείο!
Σύμφωνα με το άρ. 16, στις εφορευτικές επιτροπές διαλογής επιστολικής ψήφου δεν δύνανται να περιλαμβάνονται δικηγόροι ως αντιπρόσωποι της δικαστικής αρχής, ούτε απλοί πολίτες ως λοιπά μέλη, όπως συμβαίνει με τις εφορευτικές επιτροπές των εκλογικών τμημάτων, αλλά μόνο δικαστές διαφόρων κατηγοριών και δημόσιοι υπάλληλοι. Αυτή η διάκριση είναι ανεξήγητη, δεδομένου μάλιστα ότι οι δικηγόροι ως εκ του ελεύθερου λειτουργήματός του διαθέτουν κατεξοχήν το τεκμήριο της ανεξαρτησίας ακόμη και σε σχέση με τους δικαστές.

Πέραν αυτής καθ’ εαυτής της νομοθεσίας περί επιστολικής ψήφου, ενδεικτική της στάσης και της επιείκειας του πολιτικού συστήματος απέναντι στην νόθευση της λαϊκής βούλησης είναι και η ποινική αντιμετώπιση των συγκεκριμένων πράξεων ως ελαφρά πλημμελήματα που επισύρουν μικρές ποινές. Συγκεκριμένα, η νόθευση εκλογής (διπλοψηφία, ή ψήφος χωρίς δικαίωμα στις εκλογές) τιμωρείται κατ άρ. 164 ΠΚ με φυλάκιση έως 2 ετών, ή με χρηματική ποινή, η δωροδοκία εκλογέα τιμωρείται κατ’ αρ. 165 παρ. 1 ΠΚ με φυλάκιση έως 3 έτη και χρηματική ποινή, η παραβίαση της μυστικότητας της ψηφοφορίας με φυλάκιση έως 1 έτος, ή χρηματική ποινή (άρ. 163 ΠΚ), η εξαπάτηση εκλογέων με φυλάκιση έως 2 έτη, ή με χρηματική ποινή (άρ. 162 ΠΚ), η βία κατά εκλογέων με φυλάκιση (άρ. 161 παρ.1 ΠΚ) και η διατάραξη της εκλογικής διαδικασίας με βία ή απειλή με φυλάκιση έως 1 έτος η χρηματική ποινή (άρ. 166 παρ.1 ΠΚ).

Σε άλλες χώρες

Ελάχιστα κράτη του κόσμου έχουν θεσπίσει, όπως η Ελλάδα, την επιστολική ψήφο για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες τους, χωρίς να θέτουν ως προϋπόθεση για την χρήση αυτού του δικαιώματος να υπάρχει αδυναμία του εκλογέα να ψηφίσει στο εκλογικό τμήμα. Μάλιστα, τα πιο σημαντικά εξ αυτών, όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, 33 πολιτείες των ΗΠΑ και η Ελβετία, είναι προφανές ότι τουλάχιστον διαθέτουν ισχυρούς θεσμούς ικανούς να αντεπεξέλθουν σε τέτοιου είδους ρυθμίσεις. Οι περισσότερες χώρες θέτουν ως προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος είτε την απουσία στο εξωτερικό, είτε λόγους υγείας. Σε κάθε περίπτωση όμως, σε χώρες με πολύ ισχυρότερους δημοκρατικούς θεσμούς από την Ελλάδα, κατά την διαδικασία της επιστολικής ψήφου έχουν ήδη καταγραφεί σοβαρές παραβιάσεις της μυστικότητας της ψηφοφορίας, και έχουν καταγγελθεί περιπτώσεις νόθευσης της ελεύθερης ψήφου και κατά συνέπεια του εκλογικού αποτελέσματος.

Η Γαλλία κατήργησε την επιστολική ψήφο το 1975, όταν διαπιστώθηκε μαζική νοθεία στην Κορσική μέσω υφαρπαγής και εξαγοράς επιστολικών ψήφων.

Στις ΗΠΑ, αν και δεν αποδείχθηκαν αληθείς οι καταγγελίες Τραμπ κατά της διαδικασίας επιστολικής ψήφου στις προεδρικές εκλογές 2020, σε δύο έρευνες που πραγματοποιήθηκαν το 1998 και αφορούσαν την καθολική ψηφοφορία μέσω επιστολικής ψήφου στην Πολιτεία του Όρεγκον των ΗΠΑ το 1996, διαπιστώθηκε ότι το 1/3 των εκλογέων ψήφισε υπό την παρουσία άλλου προσώπου, ενώ κάποιοι δήλωσαν ότι αισθάνθηκαν και πίεση από την παρουσία άλλου κατά τον χρόνο της ψηφοφορίας. Επίσης, το 2018 ανατράπηκαν τα αποτελέσματα των εκλογών για το Κογκρέσο της Πολιτείας της Βόρειας Καρολίνας, επειδή κάποιοι συμπλήρωσαν ψηφοδέλτια για λογαριασμό των ψηφοφόρων χωρίς την συγκατάθεσή τους.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο αποκαλύφθηκε ότι στις δημοτικές εκλογές του 2004 στο Μπέρμιγχαμ (Birmingham) του Ηνωμένου Βασιλείου έξι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι του εργατικού κόμματος εξελέγησαν υφαρπάζοντας παράνομα περίπου 40.000 επιστολικές ψήφους.

Στην Ισπανία το 2023 οι περιφερειακές εκλογές αμαυρώθηκαν από την αποκάλυψη μαζικής εξαγοράς περίπου 10.000 επιστολικών ψήφων (ποσοστό 90% του συνόλου) σε επτά πόλεις της Μελίγια (Melilla) από συμμορίες οι οποίες στην συνέχεια τις δημοπρατούσαν σε όποιο πολιτικό κόμμα έδινε τα περισσότερα, ενώ καταγγελίες για εξαγορά ψήφων έγιναν και σε άλλες περιφέρειες.

Μόνο το 1/4 είναι κάτοικοι εξωτερικού

Και το πιο περίεργο απ’ όλα…

Από τους 202.556 Έλληνες πολίτες που εμφανίζονται εγγεγραμμένοι στους καταλόγους της επιστολικής ψήφου για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024, μόνο το 1/4 είναι κάτοικοι εξωτερικοί. Εξ αυτών 153.322 φαίνεται ότι κατοικούν εντός της επικράτειας, και μόλις 49.234 είναι κάτοικοι εξωτερικού.

Εάν θεωρήσουμε ότι θα ψηφίσουν περίπου όσοι ψήφισαν και στις ευρωεκλογές του 2019, ήτοι σχεδόν 6.000.000, τότε το ποσοστό όσων θα ασκήσουν το εκλογικό δικαίωμά τους με την διαδικασία επιστολικής ψήφου του ν.5083/2024 θα ξεπεράσει το 3%, κάτι οπωσδήποτε όχι αμελητέο, ιδίως για ένα κράτος με πολιτικό σύστημα κομματικό και πελατειακό, επιρρεπές στη δημιουργία σχέσεων εξάρτησης μεταξύ πολιτών και πολιτικής εξουσίας.

Χρήστος Λυντέρης

12.05.2024 | ΦτΔ