Δημοψηφίσματα 2024 στη Μασαχουσέτη: Ερώτημα #4

Το Ερώτημα #4 (Question 4: Legalization and Regulation of Psychedelic Substances Initiative) είναι μία νομοθετική πρωτοβουλία που δημιουργήθηκε από ομάδα πολιτών της Μασαχουσέτης. Το Ερώτημα είναι ένα από τα πέντε συνολικά που τίθενται στην κρίση των πολιτών σε δημοψήφισμα που θα γίνει το Νοέμβριο του 2024.

Το κείμενο παρακάτω έχει συντομευθεί. Στην πλήρη του μορφή μπορεί να βρεθεί στο ιστολόγιο “ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ πολιτών” (εδώ), όπου περιλαμβάνει πληροφορίες για τη φύση των ψυχοδηλωτικών ουσιών, την απόπειρα χειραγώγησης από τη CIA, την ποινικοποίηση του το ‘70 και την ανανέωση του ερευνητικού ενδιαφέροντος στον 21ο αιώνα, για συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές. Επίσης, παρουσιάζει αναλυτικότερα τον πολιτικό διάλογο στις ΗΠΑ για την αποποινικοποίηση τους και αναπτύσσει διεξοδικότερα τα δεδομένα γύρω από την κλινική έρευνα για τις ουσίες αυτές.

Ψυχεδελικά & Δημοψηφίσματα

Μετά το κύμα αποποινικοποίησης της κάνναβης σε πλήθος πολιτειών των ΗΠΑ, αναζωπυρώθηκε ο διάλογος και για την αποποινικοποίηση των φυτικών ψυχεδελικών ουσιών. Πρώτη η πόλη του Ντένβερ το Μάιο του 2019 νομιμοποίησε με δημοψήφισμα τη χρήση ψιλοκυβίνης. Το Νοέμβριο του 2020 το Όρεγκον (Measure 109) νομιμοποίησε τη χρήση προϊόντων ψιλοκυβίνης σε πιστοποιημένα κέντρα υπό την επίβλεψη εκπαιδευμένου προσωπικού. Το 2022 το Κολοράντο (Proposition 122) επέτρεψε τη σταδιακή νομιμοποίηση και ελεγχόμενη χρήση των “ενθεογόνων φυτών & μανιταριών”, επιτρέποντας αρχικά, μέχρι το 2026, τη χρήση ψιλοκυβίνης και ψιλοσίνης.

Παράλληλα όμως υπήρξαν και πολλές αποτυχημένες προσπάθειες υποστήριξης παρόμοιων προτάσεων σε άλλες πολιτείες. Για το 2024 μόνο η Πρωτοβουλία 23-13 της Μασαχουσέτης έπιασε το όριο υπογραφών και θα εμφανιστεί σε δημοψήφισμα ως “Question 4”.

Ιστορικό & Περιεχόμενο

Πρόκειται για μία “έμμεση νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών”, δηλαδή μία νομοθετική πρόταση από πολίτες η οποία εφόσον συγκεντρώσει τον απαιτούμενο αριθμό υπογραφών συζητείται πρώτα στη Βουλή και τη Γερουσία της Πολιτείας και ή υιοθετείται ως νόμος ή, αν διαφωνούν τα νομοθετικά σώματα, πηγαίνει σε δημοψήφισμα για να αποφασίσουν οι πολίτες [1]. Είναι ένα ιδιαίτερο αμεσοδημοκρατικό εργαλείο που ισχύει μόνο σε 9 πολιτείες των ΗΠΑ.

Ειδικά για τη Μασαχουσέτη ισχύουν τα εξής: Οι οργανωτές της πρωτοβουλίας πρέπει να συγκεντρώσουν εντός 9 εβδομάδων έγκυρες υπογραφές πολιτών που να ξεπερνούν το 3% των ψηφισάντων στις τελευταίες εκλογές για κυβερνήτη. Για την πρωτοβουλία αυτή το ελάχιστο όριο ήταν 74.574 υπογραφές. Κατόπιν, η πρόταση των πολιτών εξετάζεται από τα νομοθετικά σώματα. Αν δεν ψηφιστεί ως νόμος μέχρι την πρώτη Τετάρτη του Μαΐου, τότε υπάρχει δεύτερος γύρος συλλογής υπογραφών 8 εβδομάδων, που ορίζονται στο 0,5% των ψηφισάντων στις τελευταίες εκλογές για κυβερνήτη. Για την πρωτοβουλία αυτή το όριο ήταν 12.429 υπογραφές. Αν συγκεντρωθούν, τότε η πρόταση των πολιτών πηγαίνει σε δημοψήφισμα. Προφανώς, στην περίπτωση αυτή το Νομοθετικό σώμα δεν συμφώνησε με την πρόταση των πολιτών και η οργανωτική επιτροπή συνέλεξε τις απαιτούμενες υπογραφές (περίπου 100 χιλιάδες στον πρώτο γύρο και 13.073 στο δεύτερο).

Η πρόταση ονομάζεται “The Natural Psychedelic Substances Act” (Νομοσχέδιο για τις φυτικές ψυχεδελικές ουσίες). Αποτελείται από 27 σελίδες, διατυπωμένες σε νομική γλώσσα, όπου περιγράφονται οι αλλαγές και οι προσθήκες στο υπάρχον νομικό πλαίσιο της Πολιτείας ώστε να επιτραπεί η υπό όρους χρήση ψυχεδελικών ουσιών. Τα κυριότερα σημεία της είναι:

Α. Περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο δημιουργίας μέχρι την 1η Μαρτίου 2025 και τη λειτουργία 2 οργάνων: της 5μελούς Πολιτειακής Επιτροπής [ΠΕ], η οποία θα δημιουργήσει, θα ελέγχει και θα επικαιροποιεί το κανονιστικό πλαίσιο και ενός 20μελούς συμβουλευτικού οργάνου εμπειρογνωμόνων, το οποίο μετά από συστηματική έρευνα στο πεδίο και την ευρύτερη βιβλιογραφία, θα υποβάλει προτάσεις στην ΠΕ. Τα δύο αυτά όργανα θα πρέπει να έχουν δημιουργήσει το κανονιστικό πλαίσιο έτσι ώστε μέχρι την 30η Σεπτ. 2026 να είναι σε θέση να δέχονται αιτήσεις για άδειες λειτουργίας.

Β. Στο Γενικό Νόμο της Πολιτείας θα προστεθεί το Κεφάλαιο 94J το οποίο περιγράφει τους όρους χρήσης, μεταφοράς, εμπορίας και ελέγχου των ουσιών αυτών. Η νομιμοποίηση αφορά στις φυτικές ουσίες: Μεσκαλίνη, Ψιλοκυβίνη/Ψιλοσίνη, Ιμπογκαΐνη και Διμεθυλτρυπταμίνη, ενώ διατηρείται η απαγόρευση των συνθετικών ουσιών (π.χ. LSD) και του πεγιότ. Η χρήση τους επιτρέπεται μόνο σε άτομα 21 ετών και άνω. Συνοπτικά, βασίζεται στην ύπαρξη ειδικών αδειοδοτημένων κέντρων (psychedelic therapy centers) όπου οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να αγοράσουν και να κάνουν χρήση υπό την επίβλεψη ενός “οδηγού” (facilitator), o οποίος θα πρέπει να έχει άδεια από την ΠΕ. Οι όροι και οι προϋποθέσεις (συμπεριλαμβανομένης της όποιας ειδικής εκπαίδευσης) θα οριστούν από την ΠΕ.

Γ. Στο Τμήμα 5 του Κεφαλαίου 94J περιγράφονται οι όροι καλλιέργειας, κατοχής και χρήσης στο σπίτι μικροποσοτήτων των ουσιών αυτών για προσωπική χρήση (επιτρέπεται η δωρεά μικροποσότητας σε τρίτο) και προσδιορίζεται τι σημαίνει “δόση για προσωπική χρήση” για την κάθε ουσία. Η χρήση σε δημόσιους χώρους απαγορεύεται αυστηρά, ενώ ισχύουν οι τρέχοντες περιορισμένοι για οδήγηση μετά από χρήση κλπ.

Δ. Παρά τη χρήση του όρου “ψυχεδελικά κέντρα θεραπείας” διαχωρίζεται σαφώς η χρήση των ουσιών από οποιοδήποτε ιατρική αναφορά. Δεν απαιτείται διάγνωση ή παραπομπή από ειδικό, ο “οδηγός” δεν χρειάζεται να είναι επαγγελματίας υγείας (αλλά ούτε απαγορεύεται), ούτε η χορήγηση τους καλύπτεται από την υγειονομική ασφάλιση της πολιτείας. Ωστόσο, το Section 9 της πρότασης ορίζει ότι δεν επιτρέπεται να διωχθεί ο “οδηγός” από πειθαρχικά όργανα του κλάδου απλώς γιατί ασκεί αυτό το ρόλο. Υποθέτω ότι αυτό αποτελεί προσπάθεια προστασίας των επαγγελματιών υγείας (ψυχιάτρων, ψυχολόγων κλπ), υπό την αίρεση ότι δεν παραβιάζονται οι τεκμηριωμένες πρακτικές του κλάδου (πιθανόν να χρειαστεί αποσαφήνιση στα δικαστήρια). Επίσης, στο Section 4.(a).5 προβλέπεται η λήψη μέτρων για ισότιμη πρόσβαση όσων αντιμετωπίζουν εμπόδια στις υπηρεσίες υγείας, αναφορά που πιθανόν να εκφράζει την ελπίδα ότι η χρήση ψυχεδελικών ουσιών ίσως τεκμηριωθεί ως επιστημονικά έγκυρη εναλλακτική θεραπεία για συγκεκριμένες παθήσεις.

Ε. Στο Γενικό Νόμο της Πολιτείας θα προστεθεί το Κεφάλαιο 64Ο, το οποίο προβλέπει την επιβολή ειδικού φόρου ίσου με το 15% της τελικής τιμής των ουσιών που θα πωλούνται στα ειδικά κέντρα, επιπλέον των όποιων άλλων φορολογικών επιβαρύνσεων, ενώ οι πόλεις/κοινότητες όπου έχουν την έδρα τους αδειοδοτημένα κέντρα μπορούν να επιβάλουν επιπλέον δημοτικό φόρο που δεν θα ξεπερνά το 2%.

ΣΤ. Τέλος, το Section 11 προβλέπει σχετικά χαμηλά χρηματικά πρόστιμα για παραβιάσεις των περιορισμών προσωπικής χρήσης. Ειδικά για την περίπτωση χρήσης από άτομα κάτω των 21 ετών μαζί με το πρόστιμο προβλέπει και υποχρεωτική συμμετοχή σε πρόγραμμα ενημέρωσης για τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Οι ποινές για τα αδειοδοτημένα κέντρα που παραβιάζουν τους όρους λειτουργίας είναι αυστηρότερες και μπορεί να οδηγήσουν σε αναστολή της άδειας και κλείσιμο.

Υπέρ & Κατά

Καταρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη 6 μικρότεροι δήμοι της Μασαχουσέτης (όχι όμως οι 3 μεγαλύτεροι) έχουν νομιμοποιήσει ή υποβαθμίσει ως “χαμηλής αστυνομικής προτεραιότητας” τη χρήση και κατοχή των φυτικών ψυχεδελικών.

Η οργάνωση που προωθεί την πρόταση ονομάζεται “Massachusetts for Mental Health Options” (“Επιλογές στην ψυχική υγεία στη Μασαχουσέτη”). Η ιστοσελίδα τους επικεντρώνεται στα άτομα που πιθανόν να ωφεληθούν από την αποποινικοποίηση (αλκοολικοί, βετεράνοι πολέμου και άλλα άτομα με μετατραυματικό στρες, ασθενείς με ανθεκτική μείζονα κατάθλιψη) και παραθέτουν αποσπασματικές μελέτες και προσωπικές μαρτυρίες προς ενίσχυση των επιχειρημάτων τους. Ακόμη και η σελίδα τους στο Facebook κατηγοριοποιείται ως “ιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υγείας”. Η επιχειρηματολογία τους κινείται στο πεδίο της θεραπείας και της περίθαλψης χωρίς ωστόσο να διαθέτει ακλόνητες κλινικές αποδείξεις. Για να αποφευχθεί η παρερμηνεία πρέπει να διευκρινίσω ότι η ύπαρξη επιστημονικών μελετών που δεν έχουν σχεδιαστεί με την απαραίτητη μεθοδολογία και τον απαιτούμενο αριθμό συμμετεχόντων για να ελέγξουν την αποτελεσματικότητα ενός σκευάσματος [2], δεν αποτελεί “απόδειξη” αποτελεσματικότητας και γι’αυτό η όποια θεραπευτική δράση θεωρείται ενδεχόμενη άλλα όχι τεκμηριωμένη! Οι υποστηρικτές της πρωτοβουλίας έχουν συγκεντρώσει πάνω από 6 εκατ. δολάρια σε προσφορές και χρήμα για την καμπάνια τους.

Στον αντίποδα, είναι η “Coalition for Safe Communities” (“Συμμαχία για Ασφαλείς Γειτονιές”), η οποία επικεντρώνεται σε ζητήματα ασφαλείας. Το κύριο αντεπιχείρημα στοχεύει στο ασθενέστερο σημείο της πρότασης, τη νομιμοποίηση της καλλιέργειας (μέγιστη επιφάνεια μέχρι περίπου 13,5 τετρ. μέτρα) και παράλληλα την επιτρεπόμενη δωρεά μικροποσοτήτων σε τρίτους για προσωπική χρήση, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε μαύρη αγορά και ανεύθυνη χρήση, π.χ. σε οδήγηση υπό την επήρεια (ΟΥΕ). Στη σελίδα τους έχουν προσθέσει σειρά από στατιστικά δεδομένα που συνδέονται με ΟΥΕ, όπως την αύξηση των θανατηφόρων ΟΥΕ-τροχαίων κατά 50% τα τελευταία χρόνια κ.α., χωρίς βιβλιογραφικές παραπομπές.

Επίσης, αναφέρονται στην ασφάλεια χορήγησης τους, π.χ. την καρδιοτοξική δράση της ιμπογκαΐνης σε κάποιους ασθενείς και την απουσία περιορισμών στη χρήση ψυχεδελικών ουσιών στα ειδικά κέντρα για εγκυμονούσες και γαλουχούσες γυναίκες. Παρόμοιο ζήτημα ασφαλείας τίθεται και από την αύξηση των περιστατικών κατανάλωσης ναρκωτικών ουσιών υπό τη μορφή γλυκών ή άλλων παρασκευασμάτων, από παιδιά που διαπιστώθηκε μετά τη νομιμοποίηση προϊόντων με κάνναβη [3].

Επίλογος

Η νομοθετική πρόταση των πολιτών της Μασαχουσέτης φαίνεται να ακολουθεί το πλαίσιο διαχείρισης και χορήγησης ψυχεδελικών ουσιών που υπερψήφισαν οι κάτοικοι του Κολοράντο το 2022. Οι βασικοί κανόνες χορήγησης τους (πιστοποιημένα κέντρα, κατάλληλη προετοιμασία του χρήστη και χορήγηση από πεπειραμένο “οδηγό/σύμβουλο”) προτείνονται ως σημαντικά σημεία ασφάλειας από θεωρητικούς που μελετούν τις ψυχεδελικές ουσίες σαν πιθανούς χημικούς διαμεσολαβητές “βιοβελτίωσης” (bioenhancement) [4].

Η υποστήριξη του νομοσχεδίου περιστρέφεται γύρω από τις πιθανές θεραπευτικές ενέργειες των ουσιών αυτών, ειδικά σε “ευαίσθητες” ομάδες ασθενών Υπάρχουν αρκετές μελέτες που υποστηρίζουν αυτή την πιθανότητα, όπως και πλήθος προσωπικών μαρτυριών, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν καταλήξει μέχρι στιγμής σε τεκμηριωμένα συμπεράσματα. Η ασφάλεια τους φαίνεται γενικά να είναι καλή αλλά πρέπει να εξεταστεί με συστηματικό τρόπο και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, ειδικά για κάποιες σχετικά σπάνιες και ήπιες αλλά επίμονες ανεπιθύμητων ενεργειών που έχουν αναφερθεί μόνο γι’αυτή την ομάδα ουσιών και απαιτούν περαιτέρω ενδελεχή μελέτη [5]. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό θα αποδειχθεί το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας των πιστοποιημένων κέντρων καθώς έχουν αναφερθεί αρκετά περιστατικά κατάχρησης εξουσίας εις βάρος των χρηστών κατά τη χορήγηση τους [6].

Ο αντίλογος επικεντρώνεται κυρίως στα ζητήματα ασφαλείας που εγείρει η ελαστικότητα των κανόνων για την προσωπική χρήση. Με βάση το προηγούμενο παράδειγμα του Κολοράντο, πιθανόν αυτές οι αντιρρήσεις να μην εμποδίσουν την υπερψήφιση της πρωτοβουλίας, ωστόσο θα καταστήσουν το νόμο ευάλωτο σε πιθανή κατάχρηση των κανόνων για προσωπική χρήση (π.χ. εάν κάποιο τροχαίο τραβήξει την προσοχή των ΜΜΕ). Επίσης, ευάλωτος θα είναι ο νόμος εάν οι κανονισμοί λειτουργίας των πιστοποιημένων κέντρων θα είναι υπερβολικά φιλελεύθεροι και υπάρξουν περιστατικά εκμετάλλευσης των ατόμων που θα χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους. Και στις δύο περιπτώσεις ο νόμος μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο διορθώσεων, είτε μέσω του Κοινοβουλίου, είτε μέσω πρωτοβουλίας πολιτών, ή ακόμη και να προταθεί η ακύρωση του.

Τελική πρόβλεψη

Η πρόβλεψη μου αυτή τη στιγμή, βασισμένος μόνο στο ιστορικό αποποινικοποίησης σε κάποιους δήμους της Πολιτείας, στα επιχειρήματα εκατέρωθεν και στο ιστορικό αντίστοιχων προτάσεων σε άλλες Πολιτείες είναι ότι μάλλον θα υπερψηφιστεί.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ/ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] Δείτε πιο αναλυτικά εδώ: “Οι Έμμεσες Νομοθετικές Πρωτοβουλίες Πολιτών [ΗΠΑ]”. Ιστολόγιο “ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ πολιτών” (4 Απρ 2024).

[2] Επίσης, απαιτείται και ενδελεχέστερη μελέτη των πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών σε μεγαλύτερο και αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του πληθυσμού.

[3] Myran, D. T., et al. “Unintentional pediatric cannabis exposures after legalization of recreational cannabis in Canada.” JAMA network open 5.1 (2022): e2142521-e2142521. και Wang, G. S., et al. “Unintentional pediatric exposures to marijuana in Colorado 2009-2015.” JAMA Pediatr. (2016);170(9):e160971.

[4] Earp, B. D. “Psychedelic moral enhancement”. Royal Institute of Philosophy Supplement (2018); 83: 415-439.

[5] Όπως η Hallucinogen persisting perception disorder (HPPD – Παραισθησιογόνος επιμένουσα διαταραχή της αντίληψης) με ποικίλα οπτικά συμπτώματα τα οποία επιμένουν για πολλούς μήνες μετά την τελευταία χρήση ψυχεδελικών ουσιών. Ford, Hannah, et al. “Hallucinogenic persisting perception disorder: a case series and review of the literature.” Frontiers in Neurology 13 (2022): 878609.

[6] Hanna Rosin “You Won’t Feel High After Watching This Video.” The CUT (22 Μαρ 2022).