Μετά την επίτευξη της Ανεξαρτησίας οι Ηνωμένες Πολιτείες διήλθαν μια σύντομη αλλά πυκνή σε γεγονότα και ιδέες περίοδο, με έντονες πολιτικές διεργασίες σχετικά με το είδος του πολιτεύματος που επιθυμούν. Αδρά, οι πολίτες είχαν να επιλέξουν μεταξύ δύο κινδύνων: τη “δημοκρατική” ακυβερνησία ή την εγκατάσταση μιας νέας τυραννίας από τις πολιτικές ελίτ. Η τελική κατάληξη έκλινε περισσότερο προς την αποφυγή της ακυβερνησίας και γι’ αυτό επέλεξαν τη μορφή ενός ρεπουμπλικανικού, πατερναλιστικού κοινοβουλευτισμού, με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους να αναλαμβάνουν τον ρόλο του “φύλακα” των συμφερόντων του λαού (κατά τον Μάντισον) όταν αυτός δεν μπορεί να τα αναγνωρίσει. Αυτό τελικά οδήγησε, μόλις έναν αιώνα αργότερα, σε εκτεταμένη διαφθορά και διαπλοκή πολιτικών, δικαστικών και επιχειρηματιών (διαπλοκή που ονομάστηκε “Χταπόδι”), φαινόμενο που αποτέλεσε το έναυσμα για τη θεσμοθέτηση αμεσοδημοκρατικών (ελεγκτικών των ελίτ) θεσμών στη μία Πολιτεία μετά την άλλη. Αναλυτικότερα τα παραπάνω αναπτύσσονται στο άρθρο «Η Άμεση Δημοκρατία και οι ΗΠΑ», δημοσιευμένο τον Μάρτιο 2024 στην ιστοσελίδα Cognosco Team.
Το πολιτικό φαινόμενο του “Χταποδιού” έχει μελετηθεί ενδελεχώς για την Καλιφόρνια. Ωστόσο, λιγότερο γνωστή είναι η ιστορία του καθολικού ιερέα και πολιτικού Ρόμπερτ Γουίλιαμ Χάιρ (Robert W. Haire) στην πολιτεία της Νότιας Ντακότα, ο οποίος υπήρξε ο πνευματικός πατέρας της πρώτης πολιτειακής, συνταγματικής θεσμοθέτησης δημοψηφισμάτων από τους πολίτες στις ΗΠΑ το 1898. Το παρακάτω κείμενο επιθυμεί να καλύψει το κενό αυτό για τη ζωή και το αμεσοδημοκρατικό έργο του π. Χάιρ.
Ο π. Ρόμπερτ Γ. Χάιρ (Robert W. Haire) γεννήθηκε το 1845 στην κωμόπολη Φρήντομ (Freedom Township) του Μίσιγκαν, σε οικογένεια πρεσβυτεριανών Ιρλανδών. Στην αρχή σπούδασε νομικά και αργότερα θεολογία στο Λουβαίν του Βελγίου. Ασπάστηκε τον καθολικισμό το 1865, και το 1874 χειροτονήθηκε ιερέας.
Αρχικά υπηρέτησε ως εφημέριος στο Ντητρόιτ (Detroit) και το Φλιντ (Flint) του Μίσιγκαν. Το 1880 ηγήθηκε ομάδας καθολικών που μετανάστευσαν δυτικά και εγκαταστάθηκαν στην πόλη Αμπερντήν (Aberdeen) της Νότιας Ντακότα, όπου ίδρυσαν την πρώτη τοπική ενορία καθολικών. Το 1882 εγκαινιάστηκε ο Ναός της “Ιεράς Καρδίας του Σωτήρος” (Sacred Heart Parish). Ο π. Χάιρ είχε αναλάβει ρόλο εφημερίου σε μια μεγάλη περιοχή στα νοτιοανατολικά της Ν. Ντακότα, την οποία “όργωνε” χτίζοντας εκκλησίες, τελώντας λειτουργίες και αναπτύσσοντας φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό έργο με τη βοήθεια συναφών θρησκευτικών οργανώσεων. Εντός των πλαισίων αυτών είχε έρθει σε επαφή με την καθολική οργάνωση εργατών “Ιππότες της Εργασίας” (Knights of Labor), ενώ παράλληλα είχε αναπτύξει και ενεργό πολιτική δράση, εκδηλώνοντας την υποστήριξη του στην άμεση δημοκρατία, τα εργατικά δικαιώματα, και το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.
Ο π. Χάιρ συμμετείχε ενεργά στις διαδικασίες του Λαϊκού ή Λαϊκιστικού Κόμματος (στα αγγλικά: People’s Party, ή Populist Party, ή απλώς the Populists). Υπήρξε συνεργάτης του κυβερνήτη Άντριου Λη (Andrew E. Lee) που είχε εκλεγεί με το κόμμα αυτό. Επίσης υπήρξε αρωγός και συνεργάτης της Ένωσης Αγροτών της Ντακότα, μιας οργάνωσης που είχε δημιουργηθεί για να υπερασπιστεί τους αγρότες από τα διαπλεκόμενα συμφέροντα πολιτικών, επιχειρηματιών και εταιρειών σιδηροδρόμων – μια ιστορία που είχε επαναληφθεί σε όλες τις Πολιτείες των ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα και προκάλεσε τη λαϊκή αντίδραση μέσω της θεσμοθέτησης των αμεσοδημοκρατικών θεσμών. Το 1890 τέθηκε σε αργία από τον τοπικό επίσκοπο εξαιτίας της πολιτικής του δράσης, αλλά τον επανέφερε στην ιερωσύνη ο επόμενος επίσκοπος, Τόμας Ο’ Γκόρμαν (Thomas O’ Gorman). Μετά το 1900 συμμετείχε στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος των Ηνωμένων Πολιτειών και το 1902 υπήρξε υποψήφιος γερουσιαστής με αυτό.
Ο π. Ρόμπερτ Χάιρ θεωρείται ο συντάκτης της πρότασης για τη θεσμοθέτηση δημοψηφισμάτων πολιτών στη Ν. Ντακότα το 1898. Η πρόταση είχε εισαχθεί στο νομοθετικό σώμα της Πολιτείας και μέσω αυτού τέθηκε σε δημοψήφισμα ως προτεινόμενη τροποποίηση του Συντάγματος της Ν. Ντακότα. Η ψηφοφορία έγινε στις 8 Νοεμβρίου 1898. Συμμετείχαν περίπου 40.000 πολίτες, εκ των οποίων ψήφισαν “υπέρ” περί τους 23.800 (59.1%). Έτσι, με απόφαση των πολιτών τροποποιήθηκε το Σύνταγμα της Πολιτείας και καθιερώθηκε ως πολιτικός θεσμός το δικαίωμα στη Νομοθετική Πρωτοβουλία και τα Ακυρωτικά Δημοψηφίσματα Πολιτών. Η τροποποίηση προέβλεπε ότι ο Πολιτειακός Κανονισμός δεν θα μπορούσε να απαιτεί άνω του 5% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους για την υποστήριξη ενός λαϊκού αιτήματος για δημοψήφισμα, αντιθέτως μπορούσε να θέτει το όριο χαμηλότερα από το 5%.
Το σχετικό απόσπασμα της πρότασης είχε ως εξής: «… οι πολίτες διατηρούνε ρητώς για τους ίδιους το δικαίωμα να προτείνουν νομοθετήματα που θα υποβάλλονται σε ψηφοφορία από το εκλογικό σώμα της πολιτείας, και επίσης το δικαίωμα να ζητούν κάθε νόμος που ψηφίζεται στο Κοινοβούλιο να εκτίθεται στην κρίση του εκλογικού σώματος προτού τεθεί σε ισχύ, με εξαίρεση τους νόμους που αφορούν την άμεση τήρηση της δημόσιας ειρήνης, ασφάλειας ή υγείας, την υποστήριξη της πολιτειακής κυβέρνησης και των υφισταμένων δημοσίων οργανισμών. Δεν μπορεί να ζητείται η υποστήριξη περισσότερων από το πέντε τοις εκατό των νομίμων εκλογέων της πολιτείας για την υποστήριξη μιας πρωτοβουλίας ή ενός δημοψηφίσματος πολιτών.»
Ο π. Χάιρ πέθανε το 1916 σε ηλικία 71 ετών. Μια τοπική εφημερίδα του Αμπερντήν είχε κάνει εκτεταμένο αφιέρωμα στη ζωή και την πολιτική του δράση μόλις ένα χρόνο πριν το θάνατο του, συνοψίζοντας: «Πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, ο Χάιρ ήταν ένας από τους περισσότερο αγαπητούς και μισητούς ανθρώπους στην κοινότητα, επειδή ήταν μεταξύ αυτών που άνοιγαν δρόμους. Σήμερα, όλοι τον αγαπούν και εκτιμούν.»
Χρίστος Δαγρές
28.04.2024 | ΦτΔ
