Ελλάδα

Η Θεσσαλονίκη ανοίγει το δρόμο για τα τοπικά δημοψηφίσματα:

Published

2025-05-14

Δημοψήφισμα για το μέλλον του χώρου της ΔΕΘ.

Στην χώρα μας, είναι κοινή διαπίστωση ότι οι πολίτες απέχουν από την διαδικασία λήψης αποφάσεων που ορίζουν σε τοπικό και εθνικό επίπεδο την διαχείριση των κοινών. Ως αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά περιορισμένες οι δυνατότητες για την θεσμικά κατοχυρωμένη συμμετοχή των πολιτών σε θέματα που τους αφορούν.

Είναι επομένως, εξαιρετικά δύσκολο ένα κοινωνικό και πολιτικό αίτημα της κοινωνίας των πολιτών, ένα κινηματικό ζητούμενο, να αποκτήσει θεσμική κατοχύρωση. Και εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα. Αν μια διεκδίκηση δεν οδηγήσει σε αποτέλεσμα που να ακυρώνει, επικυρώνει ή και συντηρεί μια θεσμική θέση, τότε η προσπάθεια δεν ολοκληρώνεται και κατά μια έννοια αναποτελεσματική, και τελικά η δυναμική της εξαντλείται ανώδυνα.

Υπάρχουν δυο περιπτώσεις όπου προβλέπεται η συμμετοχή των πολιτών στην λήψη αποφάσεων, αν και στην πράξη εφαρμόζεται μέσω νόμου μόνο η μια. Η μια περίπτωση αφορά τον Νόμο 4555/2018 που επιτρέπει στους πολίτες να αποφασίσουν μέσω δημοψηφίσματος για τοπικά ζητήματα, είτε σε επίπεδο δήμου, είτε σε επίπεδο περιφέρειας. Η άλλη περίπτωση είναι τα νομοσχέδια πρωτοβουλίας πολιτών, όπως περιγράφονται στο Αρ. 73, παρ.6., του ισχύοντος Συντάγματος, τα οποία ωστόσο, επειδή με ευθύνη της κυβερνητικής πλειοψηφίας στη Βουλή δεν έχει ψηφιστεί ο προβλεπόμενος στη συνταγματική διάταξη εκτελεστικός νόμος, μέχρι στιγμής είναι θεσμός ανενεργός.

Υπό αυτές τις συνθήκες, τα τοπικά δημοψηφίσματα, είναι η μόνη προβλεπόμενη δυνατότητα άμεσης συμμετοχής των πολιτών των πολιτών στα κοινά, και σύμφωνα με τον σχετικό νόμο, μπορούν να προκηρυχθούν σε δυο τρόπους: Αφενός με απόφαση του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, με πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των μελών και ,αφετέρου, μετά από αίτηση ποσοστού τουλάχιστον 10% των εγγεγραμμένων εκλογέων του δήμου ή της περιφέρειας όπου ζητείται να διεξαχθεί το δημοψήφισμα και, κατόπιν, έγκριση του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου που λαμβάνεται με απλή πλειοψηφία.

Στην Θεσσαλονίκη , ιδιαίτερα φλέγον για την πόλη και τους πολίτες είναι το θέμα της διαχείρισης του χώρου της ΔΕΘ. Η μια θέση που υποστηρίζεται από την παράταξη του δημάρχου και τμήμα της αντιπολίτευσης υποστηρίζει το σχέδιο του Υπερταμείου και της ίδιας ΔΕΘ που προβλέπει ανάπλαση του χώρου της ΔΕΘ, με παραμονή της έκθεσης στο κέντρο της πόλης και προσθήκη νέων κατασκευών (μεταξύ άλλων ξενοδοχείου 5 αστέρων και εμπορικού κέντρου) και δεντροφύτευση σε συγκεκριμένες νησίδες. Η αντιπρόταση, είναι να μεταφερθεί ο μεγάλος όγκος των εκθέσεων- ιδίως βιομηχανικού τύπου – στην Σίνδο και ο χώρος της ΔΕΘ να μετατραπεί σε Μητροπολιτικό Πάρκο υψηλού πράσινου, εντός του οποίου θα διατηρηθούν και θα αποκατασταθούν μόνο όσα από τα υφιστάμενα κτίρια είναι ιστορικής αξίας προκειμένου να φιλοξενούν ήπιες εκθεσιακές και πολιτιστικές δραστηριότητες .

Επειδή ο δήμαρχος και η παράταξη του, αρνήθηκε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος, σχηματίσθηκε μια συμμαχία δημοτικών παρατάξεων, φορέων, συλλόγων και πρωτοβουλιών πολιτών, υπό τον τίτλο «ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΟΛΗ Η ΔΕΘ ΕΝΑ ΠΑΡΚΟ» που υποστηρίζεται από τις δημοτικές παρατάξεις «Η ΠΟΛΗ ΑΝΑΠΟΔΑ» και «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ» καθώς και 50 περίπου συλλογικότητες της πόλης με στόχο αποκλειστικό την συγκέντρωση των αναγκαίων υπογραφών. Διαμορφώθηκε δηλαδή, με χαρακτηριστικό την μέγιστη δυνατή κοινωνική και πολιτική συμφωνία γύρω από το συγκεκριμένο αίτημα, χωρίς κανένα σχεδόν πολιτικό προαπαιτούμενο, αποτελούμενη από κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις πολύ ετερόκλητες , και επομένως δεν είναι μια ευρύτερη πολιτική συμφωνία.

Τα επόμενα βήματα, περιλάμβαναν με την συμβολή Συνταγματολόγων και νομικών, την συγκρότηση της οργανωτικής επιτροπής, τον σχεδιασμό της διαδικασίας συλλογής υπογραφών και τη διατύπωση του ερωτήματος, με σαφήνεια και αμεροληψία. Η συλλογή υλοποιείται ηλεκτρονικά μέσω ιστοτόπου και φυσικά μέσω ειδικού εντύπου.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στον σεβασμό της ισχύουσας νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων, έτσι ώστε να συλλέγονται είτε ηλεκτρονικά είτε φυσικά τα λιγότερα προσωπικά δεδομένα, όσο δηλαδή απαιτούνται για να επιβεβαιωθεί ότι είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο.

Το ερώτημα το όποιο είναι και αυτό που καλούνται οι πολίτες να αποφασίσουν στην διεξαγωγή του δημοψηφίσματος είναι:

«“Συμφωνείτε το εκθεσιακό κέντρο της ΔΕΘ να μετατραπεί με αποκλειστικά δημόσια χρηματοδότηση σε Μητροπολιτικό Πάρκο υψηλού πρασίνου, πολιτισμού και άθλησης, χωρίς νέες κατασκευές, και ταυτόχρονα (α) να διατηρηθούν μόνο τα περίπτερα με θεσμικά αποδεδειγμένη ιστορική αξία και μνήμη, ώστε να αποκατασταθούν και να φιλοξενούν ήπιες εκθεσιακές και πολιτιστικές δραστηριότητες, και (β) οι μεγάλες εκθέσεις να μεταφερθούν σε νέες εγκαταστάσεις σε δημόσια έκταση στη Σίνδο;”»

Στις 8-5-2025 παρατηρήθηκαν φαινόμενα παράνομης παρεμπόδισης της συλλογής υπογραφών έξω από περίπτερο της ΔΕΘ, από υπαλλήλους και προσωπικό της ΔΕΘ . Μια ενέργεια που βάλει ευθέως τα Συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα της ελευθερίας του λόγου και το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης. Παρόλο που η διοίκηση έχει απολογηθεί και έχει ζητήσει συγνώμη, δεν αλλάζει την σοβαρότητα του γεγονότος. Παρόλα αυτά η συλλογή υπογραφών εξελίσσεται, και μέχρι τις 08/05/2025, ένα μήνα μετά την έναρξή της είχαν υπογράψει 11.500 πολίτες, δηλαδή είχαν συγκεντρωθεί περίπου οι μισές από τις απαιτούμενες 23.000 υπογραφές. Είναι ενδεικτικό ότι ο δήμαρχος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές εκλέχτηκε με σχεδόν 25.000 ψήφους.

Υπάρχει επίσης η ανησυχία, ότι η δημοτική αρχή θα προσπαθήσει να κωλυσιεργήσει ή ακόμα και να τροποποιήσει το ερώτημα του δημοψηφίσματος εφόσον στεφθεί με επιτυχία η προσπάθεια συλλογής των υπογραφών, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο θα συνιστούσε παραβίαση του νόμου, καθώς το ερώτημα δεν εμφανίζεται διατυπωμένο με τρόπο ασαφή ή μεροληπτικό και συνεπώς δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις αναδιατύπωσης του ερωτήματος του άρ. παρ. 2 ν.4555/2018. Οι ανησυχίες αυτές, έχουν υπόβαθρο, τόσο την άρνηση εξ αρχής της δημοτικής αρχής, όσο και το γεγονός ότι η διαβούλευση – που ισχυρίζονται ότι αρκεί- που έγινε το 2019 δεν συμπεριλάμβανε πολίτες, αλλά μόνο θεσμικούς φορείς. Έχει επιχειρηθεί δηλαδή με αδιαφανή τρόπο, να παρακάμψουν τους πολίτες και να τους έχουν παθητικούς δέκτες.

Τώρα βέβαια που έχει αρχίσει η ενημέρωση από την οργανωτική επιτροπή, έχουν αρχίσει να επιχειρούν να παραθέσουν την επιχειρηματολογία τους, γιατί αυξάνεται η κοινωνική και πολιτική πίεση και οι ερωτήσεις.

Θα έχει πάντως ενδιαφέρον, στο πως θα αντιδράσουν και οι πολίτες όταν θα κληθούν να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα. Αν θα έχει δηλαδή συμμετοχή, πόση θα είναι αυτή, καθώς και τι θα συμβεί αν υπερισχύσει η πρόταση της συμμαχίας.

Είναι λοιπόν εξαιρετικά σοβαρό γεγονός, θα λέγαμε και πολιτειακά, η έναρξη συλλογής υπογραφών, είναι η πρώτη που γίνεται στην χώρα, και η Θεσσαλονίκη πρωτοπορεί ξανά. Ας μην ξεχνάμε το άτυπο δημοψήφισμα του 2014 που έχει γίνει για το θέμα της μη ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ.

Ευχαριστώ για την συνεργασία:

Τον Νίκο Νικήσιανη, μέλος της Οργανωτικής Επιτροπή Δημοψηφίσματος και της «Πόλης Ανάποδα»
Χρήστο Λυντέρη Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος των Φίλων της Δημοκρατίας και της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή.

Πηγές: