Η συγκριτική μελέτη των Συνταγμάτων των κρατών της Ευρώπης και των ΗΠΑ, αφενός αναδεικνύει το θλιβερό γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες χώρες που η ηγεσία της Δικαιοσύνης επιλέγεται απροκάλυπτα και χωρίς καμία εγγύηση από την κυβέρνηση και, αφετέρου, παρέχει πολύ ενδιαφέροντα υποδείγματα για τους λαούς που επιζητούν να θεσπίσουν διαδικασίες επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης που να συμβάλλουν στην πραγματική ανεξαρτησία της. Ειδικότερα:
Α. ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ:
Στα 27 κράτη της ΕΕ και σε άλλα κράτη της Ευρώπης η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης διενεργείται από το κοινοβούλιο, από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, από τους ίδιους τους δικαστές, από τον βασιλιά, από την κυβέρνηση, ή με κάποια συνδυαστική μέθοδο. Ειδικότερα:
1.Επιλογή από το κοινοβούλιο: Από τα κράτη της ΕΕ, μέθοδο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από το κοινοβούλιο προβλέπεται στα Συντάγματα της Ουγγαρίας (με πλειοψηφία 2/3), της Εσθονίας, της Σλοβενίας, της Λιθουανίας, της Κροατίας και της Λετονίας. Συνήθως προηγείται πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ή ανεξάρτητου δικαστικού Συμβουλίου αποτελούμενου από δικαστές, δικηγόρους και καθηγητές νομικών σχολών (Σλοβενία), ή γνωμοδότηση και άλλου οργάνου απαρτιζόμενου και από δικαστές (Κροατία). Σε κάποιες περιπτώσεις το κοινοβούλιο επιλέγει το σύνολο των δικαστών του ανωτάτου δικαστηρίου και όχι μόνο τον Πρόεδρό του (Σλοβενία, Λιθουανία Λετονία).
Από τα κράτη εκτός ΕΕ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Σύνταγμα της Ελβετίας, όχι τόσο διότι σύμφωνα με τις διατάξεις του τα μέλη του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου διορίζονται από την Ομοσπονδιακή Συνέλευση, ήτοι από το Εθνικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από 200 βουλευτές και το Συμβούλιο των Κρατών που απαρτίζεται από 46 βουλευτές, 2 από κάθε καντόνι, όσο διότι αφενός ορίζεται ότι δικαστής του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου μπορεί να οριστεί κάθε Ελβετός πολίτης και όχι μόνο οι τακτικοί δικαστές (άρ. 108) και, αφετέρου, διότι προβλέπεται και συμμετοχή ενόρκων εάν το Δικαστήριο ασχολείται με ποινικές υποθέσεις (λ.χ εσχάτης προδοσίας) (άρ. 112).
2. Επιλογή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας: Στην ΕΕ, μέθοδο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας προβλέπουν τα Συντάγματα της Σλοβακίας, της Πολωνίας, της Φινλανδίας, της Τσεχίας, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Σημειωτέον ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τους πολίτες και στις περισσότερες χώρες αποφασίζει κατόπιν πρότασης δικαστικού συμβουλίου στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι από τους δικαστές ή και το κοινοβούλιο (Σλοβακία, Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία) και σε μία περίπτωση (Σλοβακία) από τον ίδιο τον Πρόεδρο και την κυβέρνηση. Μάλιστα, στην Βουλγαρία, ο Πρόεδρος δεν μπορεί να αρνηθεί 2η φορά την Πρόταση του Δικαστικού Συμβουλίου που αποτελείται από 25 μέλη, ήτοι τον Πρόεδρο του Ακυρωτικού Δικαστηρίου, τον Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, τον Γενικό Εισαγγελέα, 11 μέλη εκλεγμένα από τους δικαστές και 11 μέλη εκλεγμένα από το Κοινοβούλιο (εθνοσυνέλευση) με πλειοψηφία 2/3.
3. Επιλογή από τους δικαστές: Επιλογή του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου από τα μέλη του προβλέπεται στα Συντάγματα της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Βελγίου. Ωστόσο, στην Δανία οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου επιλέγονται από τον υπουργό δικαιοσύνης και στο Βέλγιο επιλέγονται από τον βασιλιά από 2 καταλόγους με διπλό αριθμό υποψηφίων που υποβάλει τον έναν η Γερουσία και τον άλλο το Ανώτατο Δικαστήριο.
4. Από το Βασιλιά: Σε χώρες με μοναρχικό πολίτευμα τόσο εντός ΕΕ ( Ισπανία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες) όσο και εκτός ΕΕ (Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία) συνηθίζεται η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης να διενεργείται από το βασιλιά, είτε κατόπιν πρότασης των δικαστών (Λουξεμβούργο), είτε κατόπιν πρότασης του κοινοβουλίου (Κάτω χώρες), είτε κατόπιν πρότασης της κυβέρνησης επικουρούμενης από επιτροπή (Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία). Μεταξύ των κρατών αυτών μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Ισπανίας, καθώς σύμφωνα με το ισπανικό Σύνταγμα, ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου διορίζεται από το Βασιλιά με πρόταση του Γενικού Συμβουλίου Δικαστικής εξουσίας που απαρτίζεται από τον πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου και από άλλα 20 μέλη εκ των οποίων 12 εκλέγονται από τους δικαστές , 4 από τη Βουλή και 4 από τη Γερουσία.
5.Από την κυβέρνηση : Πέντε άλλα κράτη της ΕΕ εκτός της Ελλάδος προβλέπουν στα συντάγματά τους επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης από την κυβέρνηση (Γαλλία, Αυστρία, Σουηδία, Μάλτα και Κύπρος). Εξ αυτών, περισσότερα ίχνη ανεξαρτησίας αφήνει το Σύνταγμα της Γαλλίας, καθώς για τους διορισμούς των μελών του Ακυρωτικού Δικαστηρίου γνωμοδοτεί Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο απαρτιζόμενο από εκπροσώπους των δικαστών και «επιφανείς πολίτες» που επιλέγονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης και τον Πρόεδρο της Γερουσίας.
6. Συνδυαστικές μέθοδοι επιλογής: Μεγαλύτερη κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης καταλείπουν ασφαλώς οι συνδυαστικές μέθοδοι επιλογής της ηγεσίας της που προβλέπονται στα Συντάγματα , της Ιταλίας και της Πορτογαλίας και της Γερμανίας. Συγκεκριμένα:
Στην Ιταλία, οι κάθε είδους προαγωγές των δικαστών διενεργούνται από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, στο οποίο προεδρεύει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, συμμετέχουν αυτοδίκαια ο πρώτος Πρόεδρος και ο γενικός εισαγγελέας του ακυρωτικού δικαστηρίου, ενώ τα λοιπά μέλη εκλέγονται κατά τα 2/3 από τους δικαστές μεταξύ των μελών των δικαστηρίων διαφόρων κατηγοριών και κατά το 1/3 από το Κοινοβούλιο μεταξύ καθηγητών νομικών σχολών και δικηγόρων με 15ετή τουλάχιστον εμπειρία.
Στην Πορτογαλία, οι διορισμοί γίνονται από το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαιοσύνης που απαρτίζεται από τον Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, 2 μέλη διορισμένα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, 7 μέλη εκλεγμένα από τη Βουλή και 7 μέλη εκλεγμένα από τους δικαστές.
Στη Γερμανία, οι δικαστές των ανωτάτων ομοσπονδιακών δικαστηρίων διορίζονται με κοινή απόφαση του αρμόδιου ομοσπονδιακού υπουργού και επιτροπής εκλογής δικαστών που απαρτίζεται από τους αρμόδιους υπουργούς των ομόσπονδων κρατιδίων και από ίσο αριθμό μελών που εκλέγει η ομοσπονδιακή βουλή.
Β. ΣΤΙΣ ΗΠΑ :
Στις ΗΠΑ όπου ισχύει πολίτευμα προεδρικής δημοκρατίας με ξεχωριστές εκλογές για Πρόεδρο και νομοθετικά σώματα, οι δικαστές του Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου επιλέγονται από τον Πρόεδρο με τη συναίνεση της Γερουσίας. Ωστόσο, τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύστημα επιλογής των δικαστών στις επιμέρους πολιτείες , καθώς , σε αντίθεση με όσα ισχύουν στην Ευρώπη, σε πλείστες περιπτώσεις προβλέπεται συμμετοχή των πολιτών στην επιλογή των δικαστών. Συγκεκριμένα, η επιλογή των ανωτάτων δικαστών διενεργείται από τους πολίτες με κομματικές εκλογές ή με μη κομματικές εκλογές, από τον κυβερνήτη, από τη νομοθετική εξουσία, ή με συνδυαστική μέθοδο: Ειδικότερα:
1. Από τους πολίτες με κομματικές εκλογές: Σε 8 πολιτείες (Αλαμπάμα, Ιλινόις, Λουισιάνα, Νέο Μεξικό, Βόρεια Καρολίνα, Οχάιο, Πενσυλβάνια, και Τέξας) οι δικαστές εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες και οι υποψήφιοι αναφέρονται στο ψηφοδέλτιο με την κομματική τους ταυτότητα.
2. Από τους πολίτες με μη κομματικές εκλογές: Σε 13 πολιτείες (Αρκάνσας, Γεωργία, Άινταχο, Κεντάκυ, Μιννεσότα, Μισσισίππι, Μοντάνα, Νεβάδα, Βόρεια Ντακότα, Όρεγκον, Ουάσιγκτον, Δυτική Βιρτζίνια και Ουισκόνσιν) οι δικαστές εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες, χωρίς αναφορά στο ψηφοδέλτιο της κομματικής ταυτότητας των υποψηφίων.
3.Από τη νομοθετική εξουσία: Σε 2 πολιτείες ( Βιρτζίνια και Νότια Καρολίνα )οι δικαστές επιλέγονται από τη νομοθετική εξουσία.
4. Από τον Κυβερνήτη: Σε 5 πολιτείες (Καλιφόρνια, Μαίην, Μασαχουσέτη, Νιού Χάμπσαϊρ, Νιού Τζέρσεϋ) οι δικαστές επιλέγονται από τον Κυβερνήτη, σε ορισμένες περιπτώσεις με την έγκριση της νομοθετικής εξουσίας.
5. Συνδυαστικές μέθοδοι: Σε 20 Πολιτείες (Αλάσκα, Αριζόνα, Κολοράντο, Κονέκτικατ, Ντελαγουέρ, Φλώριντα, Χαβάη, Ιντιάνα, Άιοβα, Κάνσας, Μέρυλαντ, Μιζούρι, Νεμπράσκα, Νέα Υόρκη, Οκλαχόμα, Ρόουντ Άιλαντ, Νότια Ντακότα, Τενεσί, Γιούτα, Βερμόντ, Ουαιόμιγκ) και στην περιοχή της Κολούμπια εφαρμόζονται συνδυαστικές μέθοδοι σύμφωνα με τις οποίες οι δικαστές επιλέγονται αρχικώς από τον Κυβερνήτη με λίστα που θα του προτείνει ειδική επιτροπή και κατόπιν, ύστερα από την πάροδο ικανού χρονικού διαστήματος, οι πολίτες αποφασίζουν με δημοψήφισμα εάν ο δικαστής θα παραμείνει στην θέση του. Αξίζει να σημειωθεί ότι αντίστοιχη διάταξη περιλαμβάνεται και στο Σύνταγμα της Ιαπωνίας.
6. Η Μέθοδος του Μίτσιγκαν: Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή που εφαρμόστηκεΣτην πολιτεία του Μίτσιγκαν το 2024, οι υποψήφιοι για το Ανώτατο Πολιτειακό Δικαστήριο επιλέγονται αρχικώς από τα κόμματα αλλά εκλέγονται από τους πολίτες σε κοινό, μη κομματικό ψηφοδέλτιο .
Όταν ο αγώνας των οικείων και το πάνδημο αίτημα της κοινωνίας για δικαιοσύνη σχετικά με τα εγκλήματα των Τεμπών προσέκρουσε στο πολιτικό σύστημα, γεννήθηκαν τέσσερα επιμέρους αιτήματα:
Το 1ο αίτημα απαιτεί να αρθεί η ασυλία όλων των μελών κυβερνήσεων που μπορεί να εμπλέκονται στα εγκλήματα, ώστε να διερευνηθεί ο ρόλος τους.
Το 2ο αίτημα ζητεί να καταργηθούν πλέον οι διατάξεις των άρ. 62 και 86 του Συντάγματος που καθιερώνουν ασυλία για τους βουλευτές και τα μέλη κυβερνήσεων.
Το 3ο αίτημα καλεί σε ενεργοποίηση του συνταγματικού θεσμού της νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών του άρ. 73 παρ. 6 του Συντάγματος που βρίσκεται εν υπνώσει επί 6 έτη, επειδή η βουλή δεν θεσπίζει τον απαιτούμενο εφαρμοστικό νόμο .
Το 4ο αίτημα επιδιώκει την κατάργηση του άρ. 90 παρ.5 του Συντάγματος, με βάση το οποίο το υπουργικό συμβούλιο επιλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Εάν όμως, όσον αφορά το 4ο αίτημα, καταργηθεί επιτέλους η εξουσία της κυβέρνησης να επιλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης, τότε μόνο οι πολίτες μπορούν να αποφασίσουν έναν νέο τρόπο ανάδειξης που θα διασφαλίζει – μεταξύ άλλων μέτρων- την πραγματική ανεξαρτησία της.
ΚΥΡΙΕΣ ΠΗΓΕΣ:
constituteproject.org
Ballotpedia.org
Judiciariesworlodwide.fjk.gov
