Αρχικά, όταν άρχισε να διαρρέει η πρόθεση της κυβερνητικής πλειοψηφίας ότι θα προχώραγε στη νομοθέτηση που θα επέτρεπε την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών σχολών, είχα, όπως και πολλοί άλλοι, την άποψη ότι θα άλλαζε το άρθρο 16 του ισχύοντος Συντάγματος. Κάνεις τα τελευταία χρόνια δεν φανταζόταν ότι θα επιχειρείτο μια ωμή παράκαμψη του Συντάγματος.
Ας είμαι σαφής, το Σύνταγμα, είναι περισσότερο πολιτειακό κείμενο, παρά νομικό, και θεωρητικά εκφράζει το συλλογικό κοινωνικό όραμα για τη διακυβέρνηση. Φυσικά, ως καταστατικός χάρτης έχει νομική ισχύ, και κατά μια έννοια απόλυτη, καθώς αποτελεί έναν από τους θεμέλιος λίθους του νομικού συστήματος και της Δημοκρατίας.
Η πιο σημαντική λειτουργία του Συντάγματος είναι ότι εξασφαλίζει ένα πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεών του πολίτη στη χώρα, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η κατά το δοκούν τήρηση ή παράκαμψη του Συντάγματος διαταράσσει βάναυσα το πλαίσιο, και θέτει υπό αμφισβήτηση τη λειτουργία των θεσμών και τη δομή της ίδιας της Δημοκρατίας.
Είναι μια καταστροφική πρακτική, που «διδάσκει» την απαξίωση των θεσμών, και δίνει αρνητικό παράδειγμα στους πολίτες. Ακόμα χειρότερα όταν μέσα μαζικής ενημέρωσης και ειδικοί δικαιολογούν το αδιανόητο. Στο τέλος, παραβιάζοντας θεσμικές διαδικασίες, οδηγείς σε ανισότητες, όχι μόνο ταξικές, οικονομικές και κοινωνικές, ή ισχύος, αλλά καταστρατηγείς κάθε έννοια δικαίου και καθιστάς τον πολίτη ευάλωτο σε αυθαιρεσίες. Με δυο λόγια, είτε η κοινωνία θα αντισταθεί, είτε στο τέλος ξεκινούν συγκρούσεις που μπορούν να εξελιχθούν ανεξέλεγκτες.
Αυτή τη στιγμή ο νόμος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών σχολών, είναι σε διαβούλευση και οδεύει προς ψήφιση παρόλο που υπάρχουν:
- σοβαρές ενστάσεις αντισυνταγματικότητας·
- δημόσιες παρεμβάσεις από Συνταγματολόγους, ακόμα και από υποστηρικτές της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημιακών σχολών, που επισημάνουν ότι βάση του ισχύοντος Συντάγματος δεν είναι εφικτό·
- δημόσιες παρεμβάσεις από Συνταγματολόγους, ακόμα και από υποστηρικτές της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημιακών σχολών, που επισημάνουν ότι βάση του ισχύοντος Συντάγματος δεν είναι εφικτό·
- εκτιμήσεις ότι ο νόμος θα κηρυχθεί αντισυνταγματικός στο Συμβούλιο της Επικρατείας·
- αμφιβολίες για το ποια σοβαρά πανεπιστήμια ή άλλα ιδρύματα του εξωτερικού θα θελήσουν να ανοίξουν εδώ παρατήματα (πρακτική που δεν έχει στην πράξη εφαρμόσει κανένα σοβαρό ίδρυμα), και σοβαρές αμφιβολίες για την ποιότητα των σχολών·
- επικρίσεις για το πώς θα γίνεται η εισαγωγή φοιτητών, η αξιολόγηση των καθηγητών·
- εύλογες ανησυχίες για τη δημιουργία επιπλέον κοινωνικών ανισοτήτων, και ίσως τη δημιουργία υπερχρεωμένων απόφοιτων (όπως στις ΗΠΑ)·
- και για όλα αυτά … τεράστιες αντιδράσεις από τους φοιτητές, μαθητές, ακόμα και πανεπιστημιακούς.
Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση επιμένει. Γιατί; Γιατί παρακάμπτει – και παραβιάζει; – το Σύνταγμα; Ποια είναι η πραγματική ατζέντα που πιέζει σε μια αδιανόητη αντιδημοκρατική πρακτική χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της χώρας; Δεν θα ήθελε κανείς να ανατρέξει σε περίπλοκες υποθέσεις ή θεωρίες συνωμοσίας. Είναι όμως λογικές απορίες που προς το παρόν μένουν αναπάντητες.
Και κάτι τελευταίο! Οι αγώνες των φοιτητών αυτή τη φορά δεν είναι για να αλλάξουν τον κόσμο, ή για να καινοτομήσουν, να διεκδικήσουν κλπ. Αυτή τη φορά υποστηρίζουν το Σύνταγμα απέναντι στο αδιανόητο. Δεν είναι επανάσταση. Είναι διεκδίκηση του αυτονόητου. Ένα γερό μάθημα από τη νεολαία προς όλο τον λαό, ώστε να είμαστε σε επιφυλακή.
Γιατί μπροστά μας χαίνει το τεράστιο θεσμικό κενό, απότοκο των ακραίων συνθηκών που γέννησε η ψευδαίσθηση της οικονομίας των προσδοκιών: οι θεσμοί που πραγματικά συγκροτούν την κοινωνία περιττεύουν και τα αδιέξοδα συσσωρεύονται. Είναι ένα καμπανάκι κινδύνου για την πορεία παρακμής.
Σταμάτης Στεφανάκος | Φεβρουάριος 2024
Σημ. Πρωτοδημοσιεύθηκε στο προσωπικό blog του Στ. Στεφανάκου (εδώ), όπου υπάρχει αναλυτική τεκμηρίωση στη σχετική αρθρογραφία.
