Το πολιτικό σύστημα της χώρας μας έχει φροντίσει να προστατεύει τα μέλη του με δύο τρόπους, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που του παρέχει το ισχύον Σύνταγμα:
- Πρώτον, έχει θεσπίσει ειδικό νομικό καθεστώς ασυλίας για τα μέλη της Κυβέρνησης διά του άρθρου 86 του Συντάγματος.
- Δεύτερον, όταν η Δικαιοσύνη φτάνει να αγγίξει τα υπόλοιπα «δικά του παιδιά», τότε αυτό φροντίζει να υπονομεύει ντε φάκτο την ανεξαρτησία της.
Η ποινική ασυλία των μελών της κυβέρνησης
Ιστορικά «Οι διατάξεις του Συντάγματος περί ευθύνης υπουργών εμφανίζονται για πρώτη φορά στην ελληνική συνταγματική ιστορία με τη διάταξη του άρ. 80 του Συντάγματος του 1864, ως δικαίωμα της Βουλής να κατηγορεί τους υπουργούς, οι οποίοι διορίζονταν από τον Βασιλέα. Εάν όμως εντός πολιτεύματος Βασιλευομένης Δημοκρατίας, οι διατάξεις περί ευθύνης Υπουργών είχαν αξία ως το δικαίωμα των εκπροσώπων του λαού να ασκούν έλεγχο και να απευθύνουν ποινική κατηγορία εναντίον των υπουργών που διορίζονταν από τον Βασιλιά, στα πολιτεύματα αβασίλευτης Δημοκρατίας όπου η κυβέρνηση δεν διορίζεται από τον βασιλιά αλλά απολαμβάνει της εμπιστοσύνης της Βουλής, εξελίχθηκαν σε προνομιακό καθεστώς σκανδαλώδους ασυλίας και ατιμωρησίας.» (Χρ. Λυντέρης, «Η ιστορία των συνταγματικών διατάξεων περί ευθύνης υπουργών», Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 24 Νοεμβρίου 2018).
Η ειδική μεταχείριση των μελών κυβερνήσεων κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά στα Συντάγματα του 1925 και του 1927. Επεκτάθηκε ωστόσο με το άρ. 86 του ισχύοντος Συντάγματος του 1975, και ακόμη περισσότερο με την αναθεώρηση του 2001. Με το σημερινό καθεστώς, χωρίς απόφαση της Βουλής, η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να ερευνήσει τα εγκλήματα που διέπραξαν ή που μπορεί να διέπραξαν πρόσωπα που διετέλεσαν μέλη Κυβερνήσεων (υφυπουργοί και υπουργοί) ούτε καν σε αρχικό στάδιο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 180 χρόνια συνταγματικής πολιτικής ιστορίας η διαδικασία περί ποινικής ευθύνης Υπουργών κινήθηκε στην πατρίδα μας 17 φορές. Εξ αυτών, για 5 από τις 17 υποθέσεις συγκροτήθηκαν ειδικά δικαστήρια, καταλογίστηκαν συνολικά 142 μήνες φυλάκισης σε 8 πολιτικά πρόσωπα, ενώ δόθηκε άρση της ποινής για τους 72 μήνες και αναστολή για τους 24 μήνες.
Τελικώς την ποινή τους εξέτισαν μόνο ο δικτάτορας Πάγκαλος (24 μήνες για απιστία για καζίνο, το 1930) και 2 υπουργοί (12 και 10 μήνες για δωροδοκία, το 1875). Στον ένα εκ των δύο καταλογίστηκε και πρόστιμο 56.200 δρχ. Όλοι, πριν την καθιέρωση της ποινικής ασυλίας, η οποία εγκαθιδρύθηκε όπως προαναφέρθηκε από το Σύνταγμα του 1925 και μετέπειτα. (Πρβλ. Νόμος περί ευθύνης υπουργών, Βικιπαίδεια).
Καταπάτηση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης
Θεωρείται ότι η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης κατοχυρώνεται συνταγματικά από την ισοβιότητα των δικαστών. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι υπάρχουν άλλες διατάξεις του Συντάγματος που επιτρέπουν στο πολιτικό σύστημα να ελέγχει τους δικαστές με πολλούς τρόπους.
Χαρακτηριστικά…
1. Η ηγεσία της Δικαιοσύνης (οι πρόεδροι και αντιπρόεδροι των ανωτάτων δικαστηρίων και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) επιλέγονται από το Υπουργικό συμβούλιο.
2. Ο υπουργός Δικαιοσύνης δύναται να εγείρει δίωξη κατά των ανωτάτων δικαστών, δίχως να οφείλει να ορίσει ποια είναι τα πειθαρχικά αδικήματά τους.
3. Οι προαγωγές, οι μεταθέσεις και οι αποσπάσεις των δικαστικών δεν υπόκεινται σε σαφή κριτήρια.
4. Ενώ υφίσταται κατ’ αρχήν ασυμβίβαστο ανάμεσα στη θέση του δικαστικού λειτουργού με οποιαδήποτε άλλο δημόσιο αξίωμα, υπάρχουν ευρύτατες εξαιρέσεις στο ασυμβίβαστο αυτό. Στην πράξη, μετά την αποχώρησή τους από το δικαστικό σώμα, διορίζονται σε δημόσιες θέσεις ευθύνης τουλάχιστον ως μέλη ανεξαρτήτων αρχών.
Η προσπάθεια συγκάλυψης του εγκλήματος των Τεμπών φαίνεται ότι υποβάλλει σε μεγάλη δοκιμασία το πολιτικό μας σύστημα. Ο συγκλονιστικός αγώνας των συγγενών των θυμάτων, που δεν φαίνονται διατεθειμένοι να θρηνήσουν σιωπηλά, επιτρέπει σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να συνειδητοποιήσει τα τεράστια αυτά θεσμικά ελλείμματα που εμποδίζουν την απόδοση αληθινής δικαιοσύνης.
20.03.2024 | Θανάσης Τσοπανάκης
