Έρευνα -Δικαιοσύνη : Το δικαστικό σύστημα στην Ελλάδα -Θεσμικές απειλές

Το άρθρο αυτό είναι μέρος μιας μελέτης που ερευνά το θέμα της λειτουργίας της δικαιοσύνης. Σκοπός της μελέτης είναι να εντοπίσει το έλλειμμα δικαιοσύνης στη χώρα μας και να συγκεκριμενοποιήσει το λαϊκό αίτημα για ανεξάρτητη και αποτελεσματική δικαιοσύνη σε στοχευμένες προτάσεις για θεσμικές αλλαγές.

Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσω να αναδείξω τους κινδύνους για την ανεξαρτησία της Ελληνικής δικαιοσύνης που οδηγούν όλο και περισσότερους πολίτες στην αμφισβήτησή της. Στα επόμενα άρθρα θα επιχειρήσω την ανάλυση δικαστικών συστημάτων άλλων Ευρωπαϊκών χωρών και μια συγκριτική αξιολόγηση τους με σκοπό να αναδειχθούν τυχόν βέλτιστες πρακτικές.

——————————————————————————————————

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το άρθρο αυτό αποτελεί το εισαγωγικό μιας μελέτης που εξετάζει τη λειτουργία του δικαστικού συστήματος στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εστιάζοντας στην κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών και την ανάγκη για θεσμικές αλλαγές υπέρ της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Επισημαίνεται η σταδιακή μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το θεσμό, λόγω παρεμβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας και άλλων συμφερόντων.

Παρουσιάζεται το ελληνικό δικαστικό σύστημα, η δομή του και οι βαθμοί των δικαστών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο πώς επιλέγονται, αξιολογούνται και ελέγχονται οι δικαστικοί λειτουργοί, και στο κατά πόσο αυτές οι διαδικασίες εγγυώνται ή απειλούν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Αν και υπάρχουν θετικά στοιχεία (π.χ. χρήση κλήρωσης ή εκλογής από Ολομέλειες), αναδεικνύονται «γκρίζες ζώνες» κυρίως σε περιπτώσεις άμεσου ή έμμεσου ελέγχου από την εκτελεστική εξουσία ή από ανώτερους δικαστικούς.

Εν κατακλείδι τεκμαίρεται πως τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική ανεξαρτησία των δικαστών απειλούνται από την ιεραρχική οργάνωση και τις κυβερνητικές παρεμβάσεις, ενώ δίνονται παραδείγματα που δείχνουν πώς αυτές οι πιέσεις επηρεάζουν τη δικαστική κρίση και την υπηρεσιακή πορεία των δικαστικών λειτουργών.

—————————————————————————————————–

Δεν προκαλεί έκπληξη η συνεχιζόμενη πτώση του ποσοστού των Ελλήνων πολιτών που εμπιστεύονται τη δικαιοσύνη.Το 2024 ήταν 40 % παρουσιάζοντας σημαντική μείωση από το 2022 (άνω του 50%), ενώ η πτώση – σύμφωνα με πρόσφατες μετρήσεις- συνεχίζεται και το 2025. Ως σημαντικότερος λόγος της δυσπιστίας αναφέρεται η παρέμβαση – πίεση από την κυβέρνηση και τους πολιτικούς (56%) και η πίεση από οικονομικά ή άλλα ειδικά συμφέροντα (53 %).

(στοιχεία από Πίνακα αποτελεσμάτων της Ε.Ε στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2024)

Ας εξετάσουμε καλύτερα το δικαστικό σύστημα της χώρας μας προσπαθώντας να καταλάβουμε αν η δυσαρέσκεια των πολιτών είναι δικαιολογημένη ή όχι.

Το ελληνικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης αποτελείται από δύο κλάδους: τα δικαστήρια που είναι αρμόδια για αστικές και ποινικές υποθέσεις και τα Διοικητικά δικαστήρια. Για κάθε κλάδο υπάρχουν τρεις βαθμοί δικαιοδοσίας, Α)Πρωτοδικεία, Β)Εφετεία, Γ)Τα τρία Ανώτατα Δικαστήρια, ήτοι: Ο Άρειος Πάγος (ΑΠ- ανώτατο δικαστήριο γενικής δικαιοδοσίας), το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ- ανώτατο διοικητικό δικαστήριο) και το Ελεγκτικό Συνέδριο (ανώτατο δημοσιονομικό δικαστήριο).

Οι βασικοί βαθμοί των δικαστικών λειτουργών των πολιτικών – ποινικών δικαστηρίων,κατά φθίνουσα σειρά ιεραρχίας είναι:

Άρειος Πάγος: Πρόεδρος, Εισαγγελέας, Αντιπρόεδρος, Αρεοπαγίτης ,Αντεισαγγελέας

Εφετεία : Πρόεδρος, Εισαγγελέας, Εφέτης, Αντεισαγγελέας

Πρωτοδικεία: Πρόεδρος, Εισαγγελέας , Πρωτοδίκης, Αντεισαγγελέας .

Περίπου αντίστοιχοι είναι και οι βασικοί βαθμοί ιεραρχίας του ΣτΕ και των Διοικητικών Δικαστηρίων με τη διαφορά ότι στη Διοικητική δικαιοσύνη δεν υφίσταται ο θεσμός του Εισαγγελέα.

Προς το παρόν δεν θα εμβαθύνω περισσότερο στην πολύπλοκη οργάνωση του δικαστικού συστήματος. Για όποιον επιθυμεί περισσότερες πληροφορίες, παραθέτω ένα “Παράρτημα” στο τέλος του άρθρου με τα θεσμικά όργανα που απαρτίζουν τα διάφορα γρανάζια του δικαστικού συστήματος , τις αρμοδιότητες , τη σύνθεση και τον τρόπο ορισμού τους.

Είναι γνωστό πως στην πολιτική μας κουλτούρα (σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως οι Η.Π.Α) δεν περιλαμβάνεται η αναγκαιότητα συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες ορισμού ή εποπτείας της δικαστικής εξουσίας. Επειδή όμως η δημοκρατική νομιμοποίηση συνιστά βασική προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία της δικαιοσύνης, έχει αξία να εξετάσουμε τη δομή της θέτοντας δύο κριτήρια :

1. Αν το αποφασιστικό όργανο είναι συλλογικό ή μονοπρόσωπο.
2. Τον τρόπο ορισμού του αποφασιστικού οργάνου.Θεωρώ ότι είναι δημοκρατικότερος ο ορισμός, όσο πολυπληθέστερο είναι το διορίζον όργανο και όσο μικρότερος είναι ο βαθμός εξάρτησης μεταξύ των μελών του.

Αν λοιπόν εξετάσουμε υπό το πρίσμα των παραπάνω κριτηρίων δέκα σημαντικές αρμοδιότητες (υπό την έννοια ότι αφορούν διαδικασίες που δύνανται να επηρεάσουν την αντικειμενικότητα ενός δικαστή) βλέπουμε τα εξής :

1. Ο διορισμός της ηγεσίας της δικαιοσύνης διενεργείται από το Υπουργικό Συμβούλιο(συλλογικό όργανο) δηλαδή απευθείας από την εκτελεστική εξουσία.
2. Η άσκηση πειθαρχικής δίωξης εναντίον των δικαστικών των Ανωτάτων Δικαστηρίων διενεργείται αποκλειστικά από τον Υπουργό Δικαιοσύνης (μονοπρόσωπο όργανο) δηλαδή απευθείας από την εκτελεστική εξουσία.
3. Oι προαγωγές, τοποθετήσεις, μεταθέσεις, αποσπάσεις και μετατάξεις των δικαστικών λειτουργών όλων των βαθμίδων διενεργούνται από τα Ανώτατα Δικαστικά Συμβούλια (συλλογικά όργανα) τα μέλη των οποίων είναι ανώτεροι δικαστικοί που ορίζονται με κλήρωση.
4. Η κρίση των πειθαρχικών παραπτωμάτων και η επιβολή ποινών για τους δικαστές όλων των βαθμίδων διενεργείται από τα Πειθαρχικά Συμβούλια (συλλογικά όργανα) τα μέλη των οποίων ορίζονται με κλήρωση και είναι κυρίως ανώτατοι δικαστές (εκτός από την περίπτωση που κρίνουν τους δικαστές κατώτερης βαθμίδας π.χ πρωτοδίκες). Κατ’ εξαίρεση η ποινή της οριστικής παύσης επιβάλλεται από την Ολομέλεια Ανώτατου Δικαστηρίου.
5. Η επιθεώρηση των κατώτερων δικαστικών του ΣτΕ (πάρεδροι , εισηγητές κλπ) διενεργείται από Συμβούλιο Επιθεώρησης του ΣτΕ (συλλογικό όργανο) τα μέλη του οποίου εκλέγονται από την Ολομέλεια του ΣτΕ
6. Η επιθεώρηση/αξιολόγηση των Προέδρων και Εισαγγελέων Εφετών διενεργείται από Αντιπρόεδρο του ΑΠ ή του ΣτΕ ανάλογα (μονοπρόσωπο όργανο)δηλαδή ανώτατο δικαστικό που κληρώνεται μεταξύ εκείνων που ορίζονται απευθείας από την Εκτελεστική εξουσία.
7. Η αξιολόγηση (και ο χαρακτηρισμός ως προακτέου ή όχι) και η άσκηση πειθαρχικής δίωξης για τους δικαστές μέσης (εφέτες κλπ) και κατώτερης βαθμίδας (πρωτοδίκες κλπ) διενεργείται από τον Επιθεωρητή (μονοπρόσωπο όργανο) που είναι ανώτατος δικαστικός που ορίζεται με κλήρωση (ο οποίος δεν ανήκει σε εκείνους που ορίζονται απευθείας από την εκτελεστική εξουσία).
8. Η άσκηση αναίρεσης υπέρ του νόμου στις δικαστικές αποφάσεις διενεργείται από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου (μονοπρόσωπο όργανο που ορίζεται απευθείας από την εκτελεστική εξουσία), όπως και η άσκηση πειθαρχικής δίωξης
9. Τα δικαστήρια (εκτός Αθηνών Θεσσαλονίκης και Πειραιά, που διευθύνονται από συλλογικά αιρετά όργανα) διευθύνονται από Πρόεδρο του Δικαστηρίου (μονοπρόσωπο όργανο)που εκλέγεται από την ολομέλεια του οικείου δικαστηρίου μεταξύ των αρχαιότερων δικαστών. Σημειώνεται πως η διεύθυνση των δικαστηρίων περιλαμβάνει κάποιες κρίσιμες αρμοδιότητες όπως π.χ την άσκηση πειθαρχικής δίωξης, την κατάρτιση της σύνθεσης των τμημάτων ή την μετακίνηση δικαστών από ένα τμήμα σε άλλο (εφόσον υπάρχουν υπηρεσιακές ανάγκες), την διανομή των υποθέσεων ,την γνωμοδότηση κατά την αξιολόγηση των δικαστών κλπ.
10. Το ίδιο ισχύει και με τη διεύθυνση των εισαγγελιών οι οποίες διευθύνονται από Εισαγγελείς (μονοπρόσωπα όργανα) που είτε εκλέγονται από την Ολομέλεια (Αθήνα Θεσσαλονίκη) είτε ορίζονται βάσει αρχαιότητας (λοιπές εισαγγελίες)

Αναλύοντας τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής:

• Τέσσερις αρμοδιότητες(1,3,4,5)ασκούνται από συλλογικά όργανα και πέντε (2,6,7,8,10) από μονοπρόσωπα όργανα.
• Σε έξι περιπτώσεις ο ορισμός γίνεται με εκλογή (1,2,5,8,9,10) και σε τέσσερις (3,4,6,7) με κλήρωση.
• Δύο αρμοδιότητες(1,2) ασκούνται απευθείας από την Κυβέρνηση, έξι (3-8) από ανώτατους δικαστικούς και δύο (9,10) από δικαστικούς των υπόλοιπων βαθμίδων.

Αναδεικνύεται ο κομβικός ρόλος της Κυβέρνησης και των ανώτατων δικαστικών στη λειτουργία της Δικαιοσύνης.

Να επισημάνουμε ως αρνητικό παράδειγμα την αποκλειστική αρμοδιότητα του Υπουργού Δικαιοσύνης για άσκηση πειθαρχικής δίωξης κατά των ανωτάτων δικαστικών (2), ενώ αν αναζητούσαμε ένα θετικό παράδειγμα θα επιλέγαμε τη διαδικασία επιβολής της πειθαρχικής ποινής της οριστικής παύσης στους ανώτατους δικαστικούς, η οποία επιβάλλεται από Ολομέλεια άλλου ανώτατου δικαστηρίου (για μεν τα μέλη του ΣτΕ από την Ολομέλεια του ΑΠ, για δε τα μέλη του ΑΠ από την ολομέλεια του ΣτΕ) .

Με θετικό πρόσημο καταγράφεται το γεγονός πως η εκλογή από την Ολομέλεια και η κλήρωση είναι αρκετά διαδεδομένες διαδικασίες ορισμού οργάνων. Η κλήρωση μπορεί να θεωρηθεί ως τεκμήριο αμεροληψίας ενώ η εκλογή ως τεκμήριο δημοκρατίας, σε βαθμό όμως που εξαρτάται από το πόσο διευρυμένο και σταθμισμένο είναι το δικαίωμα συμμετοχής στην κλήρωση ή στο εκλογικό σώμα, αντίστοιχα. Έτσι π.χ έχει μεγαλύτερο βαθμό αμεροληψίας η κλήρωση για τη συγκρότηση του Πειθαρχικού Συμβούλιο του ΑΠ (κρίνει πειθαρχικά δικαστές μέσης βαθμίδας) όπου στην κληρωτίδα μπαίνουν τα ονόματα όλων των τακτικών δικαστών του ΑΠ , από την κλήρωση για τη συγκρότηση του Ανώτατου Πειθαρχικού Συμβουλίου (κρίνει πειθαρχικά ανώτατους δικαστές) όπου στην κληρωτίδα μπαίνουν μόνο οι αρεοπαγίτες με 3ετή προϋπηρεσία.

Ένα επίσης θετικό βήμα έγινε τον Ιούλιο του 2024 όπου η κυβέρνηση υιοθετώντας σύσταση της Ε.Ε ψήφισε νόμο που προβλέπει πως στη διαδικασία διορισμού των προέδρων και των αντιπροέδρων των Ανωτάτων δικαστηρίων θα λαμβάνεται πλέον υπόψη η γνώμη – πρόταση της Ολομέλειας του αντιστοίχου δικαστηρίου. Η γνώμη όμως που δεν θα είναι δεσμευτική.Μένει να δούμε κατά πόσο η κυβέρνηση θα είναι πρόθυμη να την ακολουθήσει.

Υπάρχουν όμως αρκετές γκρίζες ζώνες που ενέχουν κινδύνους για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Άμεσοι κίνδυνοι προκύπτουν από την εξάρτηση της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων από την εκτελεστική εξουσία και απειλούν την εξωτερική ανεξαρτησία του δικαστή. Για να διασφαλιστεί η εξωτερική ανεξαρτησία, σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει “οι δικαστές να είναι απαλλαγμένοι από εξωτερικές παρεμβάσεις κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, ιδίως από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία της κυβέρνησης”

Έμμεσοι κίνδυνοι προκύπτουν από την ιεραρχική οργάνωση του δικαστικού συστήματος( κυρίως λόγω του κυριαρχικού ρόλου των ανώτατων δικαστών) και απειλούν την εσωτερική ανεξαρτησία του δικαστή (η ιεραρχία -με τον τρόπο που εφαρμόζεται στην δημόσια διοίκηση- δεν αποτελεί θεμιτό τρόπο οργάνωσης της δικαιοσύνης) “Η εσωτερική ανεξαρτησία αναφέρεται στην ικανότητα των δικαστών να ανθίστανται σε αδικαιολόγητη πίεση από άλλα μέλη της δικαστικής εξουσίας σε σχέση με τις αποφάσεις τους σε μεμονωμένες υποθέσεις ή στην έκφραση των απόψεών τους σε θέματα που αφορούν το δικαστικό έργο και την οργάνωση. Οποιαδήποτε εποπτεία του έργου των δικαστών ενέχει κίνδυνο για την εσωτερική τους ανεξαρτησία (π.χ όταν δικαστές με διοικητικές εξουσίες μπορούν να ασκήσουν άμεσες ή λανθάνουσες πιέσεις με αποτέλεσμα την υποταγή των δικαστών σε ανώτερους δικαστές ή, τουλάχιστον, να κάνουν τους μεμονωμένους δικαστές να διστάζουν να αντικρούσουν τις επιθυμίες των ανώτερων δικαστών)” (Ευρωπαϊκά Πρότυπα Δικαστικής Ανεξαρτησίας –Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δικαίου (ELI)

Ας δώσουμε και δυο παραδείγματα για να γίνει καλύτερα κατανοητή η πίεση που δημιουργεί, στον δικαστή κάθε βαθμίδας, η ιεραρχική υπαγωγή σε δικαστές ανώτερης βαθμίδας, σε συνδυασμό με την τοποθέτηση στην κορυφή της πυραμίδας δικαστών διορισμένων από την κυβέρνηση:

• Ένας Αρεοπαγίτης εξαρτάται σημαντικά από την Εκτελεστική εξουσία καθώς αφενός η προαγωγή του εξαρτάται από το Υπουργικό Συμβούλιο, αφετέρου μπορεί να διωχθεί πειθαρχικά μόνο από τον Υπ. Δικαιοσύνης, (η τελική πειθαρχική κρίση ανήκει στο Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από κληρωτούς ανώτατους δικαστές)
• Ένας πρωτοδίκης εξαρτάται από τους Ανώτατους δικαστές, αφού μπορεί να διωχθεί πειθαρχικά είτε από Επιθεωρητή (κληρωτός ανώτατος δικαστικός) είτε από Πρόεδρο Εφετών (που έχει εκλεγεί ως Πρόεδρος Συμβουλίου Δ/νσης Εφετείου). Η δίωξη θα κριθεί από το οικείο Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από κληρωτούς ανώτατους δικαστικούς. Ως προς την προαγωγή του εξαρτάται και πάλι από τον Επιθεωρητή (ο οποίος τον χαρακτηρίζει ως προακτέο ή όχι) η δε τελική κρίση ανήκει στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (κληρωτοί ανώτατοι δικαστές)

Οι δικαστές επικαλούνται επίμονα την ακεραιότητα της δικαστικής συνείδησης ως εχέγγυο για την ανεξαρτησία τους. Ο πραγματικός κόσμος όμως αποτελείται από ανθρώπους που ελπίζουν και φοβούνται και όχι από “ανένδοτες” συνειδήσεις. Δυστυχώς το θεσμικό μας σύστημα καθιστά ξεκάθαρο στον Έλληνα δικαστή σε ποιον πρέπει να είναι αρεστός και ποιον πρέπει να φοβάται.

——————————————————————————————————–

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Δίνονται περισσότερες πληροφορίες για θεσμοθετημένα όργανα (μονοπρόσωπα ή συλλογικά) που ασκούν εξουσία πάνω στους δικαστές

• Το Υπουργικό Συμβούλιο : Διορίζει την ηγεσία της Δικαιοσύνης, δηλαδή τους Προέδρους και Αντιπροέδρους των τριών Ανώτατων Δικαστηρίων και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου
• Ο Υπουργός Δικαιοσύνης: ασκεί γενική εποπτεία, εγείρει πειθαρχική αγωγή κατά δικαστικών (στην περίπτωση μάλιστα των ανώτατων δικαστικών είναι ο μόνος αρμόδιος για έγερση πειθαρχικής αγωγής), σε περίπτωση που διαφωνεί με τις αποφάσεις των Δικαστικών Συμβουλίων τις παραπέμπει στην αντίστοιχη ολομέλεια, παρεμβαίνει νομοθετικά, αποφασίζει για διοικητικά και οργανωτικά θέματα όπως π.χ προϋπολογισμός, προκηρύξεις προσωπικού , κτιριακές υποδομές κλπ
• Τα Ανώτατα Δικαστικά Συμβούλια: αποφασίζουν για τοποθετήσεις ,προαγωγές και μεταθέσεις – αποσπάσεις δικαστών. Διακρίνονται σε α)Ποινικής και Πολιτικής Δικαιοσύνης β)Διοικητικής Δικαιοσύνης. Απαρτίζονται από 11ή15 (σε αυξημένη σύνθεση) μέλη. Συγκροτούνται από τον πρόεδρο του οικείου ανώτατου δικαστηρίου και από μέλη του ίδιου δικαστηρίου που ορίζονται με κλήρωση μεταξύ όσων έχουν υπηρετήσει τουλάχιστον δύο έτη στο δικαστήριο αυτό
• Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου (ορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο): ασκεί αναίρεση υπέρ του νόμου στις δικαστικές αποφάσεις, ασκεί πειθαρχικές διώξεις σε Εισαγγελείς/Αντεισαγγελείς ΑΠ, καθορίζει προτεραιότητες και δίνει κατευθύνσεις απευθύνοντας γενικές παραγγελίες και συστάσεις στους εισαγγελείς.
• Οι Επιθεωρητές και τα Συμβούλια Επιθεώρησης: Οι Επιθεωρητές αξιολογούν τους δικαστικούς μέσης και κατώτερης βαθμίδας (εφετείων και πρωτοδικείων), τους κρίνουν ως προακτέους ,ασκούν πειθαρχική δίωξη. Τα Συμβούλια Επιθεώρησης κρίνουν τις προσφυγές των επιθεωρούμενων κατά των εκθέσεων επιθεώρησης Οι Πρόεδροι των Συμβουλίων ασκούν πειθαρχική δίωξη.

Ειδικότερα ανά κλάδο δικαστηρίων ορίζονται τα εξής:

Α.Για τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια : Υπάρχει ένα 3μελές Συμβούλιο Επιθεώρησης (από έναν αντιπρόεδρο του ΑΠ ως πρόεδρο, έναν αρεοπαγίτη και έναν αντεισαγγελέα του ΑΠ), και 9 Επιθεωρητές (6 Αρεοπαγίτες + 3 Αντεισαγγελείς του ΑΠ). Τα μέλη του Συμβουλίου και οι 9 επιθεωρητές ορίζονται με κλήρωση από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.

Επισημαίνεται πως οι πρόεδροι και εισαγγελείς εφετών επιθεωρούνται μόνο από τον πρόεδρο του Συμβουλίου Επιθεώρησης δηλαδή από Αντιπρόεδρο του ΑΠ που είναι διορισμένος από το Υπ. Συμβούλιο.

Β.Για τα τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια: Υπάρχει ένα 3μελές Συμβούλιο Επιθεώρησης (από έναν αντιπρόεδρο του ΣτΕ + 2μέλη ΣτΕ) και 4 Επιθεωρητές που είναι μέλη του ΣτΕ. Τα μέλη του Συμβουλίου και οι 4 επιθεωρητές ορίζονται με κλήρωση από την Ολομέλεια του ΣτΕ.

Επισημαίνεται πως οι πρόεδροι εφετών επιθεωρούνται μόνο από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Επιθεώρησης δηλαδή από τον Αντιπρόεδρο του ΣτΕ

Γ. Για το Συμβούλιο της Επικρατείας: Υπάρχει α)το 3μελές Πρωτοβάθμιο Συμβούλιο Επιθεώρησης (1 αντιπρόεδρο του ΣτΕ +2 μέλη του ΣτΕ με τριετή υπηρεσία). και β)το 5μελές Δευτεροβάθμιο Συμβούλιο Επιθεώρησης (Πρόεδρος ΣτΕ+ 2αντιπροέδρους + 2 μέλη με τετραετή υπηρεσία). Και στα δύο συμβούλια τα μέλη ορίζονται με απόφαση της Ολομέλειας.

Επισημαίνεται πως τα συμβούλια αυτά έχουν αρμοδιότητα μόνο για τους δικαστικούς της κατώτερης βαθμίδας του ΣτΕ (παρέδρους , εισηγητές κλπ)

• Τα Πειθαρχικά Συμβούλια: επιβάλουν όλες τις πειθαρχικές ποινές εκτός της οριστικής παύσης (που επιβάλλεται μόνο από τις ολομέλειες των ανωτάτων δικαστηρίων)

Κατατάσσονται ιεραρχικά σε 3 κατηγορίες:

Α/Το Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο: κρίνει τα πειθαρχικά παραπτώματα στα μέλη των ανώτατων δικαστηρίων. Είναι 9μελές και αποτελείται από τον Πρόεδρο του ΣτΕ ως πρόεδρό του, 6 Ανώτατους δικαστικούς ( 2 για καθένα εκ των τριών δικαστηρίων) και 2 πανεπιστημιακούς καθηγητές νομικών μαθημάτων. Ορίζονται με κλήρωση μεταξύ εκείνων που έχουν τριετή τουλάχιστον υπηρεσία.

Β/Τα Πειθαρχικά Συμβούλια των 3 Ανωτάτων Δικαστηρίων: κρίνουν (ανά κλάδο) ,πειθαρχικά παραπτώματα των δικαστών των εφετείων και των προέδρων / εισαγγελέων των πρωτοδικείων. Έχουν 7μελη ή 9μελη σύνθεση και τα μέλη τους ορίζονται με κλήρωση μεταξύ των τακτικών δικαστών του αντίστοιχου Ανώτατου Δικαστηρίου .

Γ/Τα Πειθαρχικά συμβούλια των εφετείων (πολιτικών και διοικητικών):κρίνουν τα πειθαρχικά παραπτώματα των πρωτοδικών / αντεισαγγελέων πρωτοδικών. Είναι 5μελή ( 1 πρόεδρο εφετών και 4 εφέτες) και τα μέλη τους ορίζονται με κλήρωση μεταξύ εκείνων που υπηρετούν στο ίδιο εφετείο και έχουν τριετή υπηρεσία.

• Τα όργανα διεύθυνσης των δικαστηρίων/εισαγγελιών:Ενδεικτικές αρμοδιότητες, Καταρτίζουν τη σύνθεση των τμημάτων των δικαστηρίων(όταν δεν ορίζεται με νόμο), μετακινούν δικαστές από τμήμα σε τμήμα (λόγω υπηρεσιακών αναγκών), παραπέμπουν υποθέσεις στην ολομέλεια, ορίζουν το ανακριτικό τμήμα που θα χρεωθεί την κύρια ανάκριση, αποφασίζουν για ποιες υποθέσεις θα οριστεί σύντομη δικάσιμος κλπ .Οι Πρόεδροι των συμβουλίων εφετών και οι διευθύνοντες τις εισαγγελίες ασκούν πειθαρχικές διώξεις

Διακρίνονται σε :

Α. Όργανα δ/νσης Δικαστηρίων τα οποία είναι :

1)είτε τα Συμβούλια Δ/νσης Δικαστηρίων για τα πολιτικά και διοικητικά Εφετεία και Πρωτοδικεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Είναι 3μελη (Πρόεδρος εφετών ή πρωτοδικών +2 εφέτες ή πρωτοδίκες, αντίστοιχα).Εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία από τις ολομέλειες των οικείων δικαστηρίων μεταξύ των αρχαιότερων δικαστών

2) είτε οι (αρχαιότεροι)Πρόεδροι των Δικαστηρίων για όλα τα υπόλοιπα δικαστήρια.

Β. Όργανα δ/νσης εισαγγελιών: Ο αρχαιότερος εισαγγελέας σε όλες τις εισαγγελίες εκτός από την Εισαγγελία Εφετών Αθηνών και τις Εισαγγελίες Πρωτοδικών Αθηνών και Θεσσαλονίκης που διευθύνονται από εισαγγελέα που εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία από τις ολομέλειες των οικείων εισαγγελιών.